دهم مهر 1300شمسي سالروز شهادت كلنل محمد تقي پسيان داراي اولين نشانه شواليه ارتش آلمان ، خلبان و نظامي برجسته آزربايجاني است كه توسط نيروهاي رضا شاه و با دسيسه مستقيم قوام السلطنه (نخست وزير محمد رضا پهلوي و عامل شكست حكومت ملي سيد جعفر پيشه وري )است.
محمدتقي معروف به كلنل محمدتقي خان پسيان در سال ۱۲۷۰ ش. در قره داغ آذربايجان شرقي زاده شد. رستم بيگ جد خاندان پسيان بعد از عهدنامه تركمنچاي و جدايي شهرهاي قفقاز از ايران زندگي زيرسلطه بيگانگان روس را برنتابيد و به تبريز مهاجرت كرد. رستم بيگ و پدر محمدتقي ياور محمد باقرخان روابط نزديكي با مقامات با نفوذ تبريز از جمله ميرزاتقي خان اميركبير داشتند. فرزندان رستم بيگ همگي از مقامات نظامي بودند و بعضي چون عليقلي و غلامرضا در جنگ با انگليس در شيراز كشته شدند. محمدتقي در منزل و مدرسه لقمانيه تبريز به تحصيل علوم و زبانهاي خارجي پرداخت و در پانزده سالگي به مدرسه نظام تهران راه يافت.
پنج سال در اين مدرسه آموزش ديد و در سال آخر تحصيل از سوي وزارت جنگ با درجه ستوان دومي خدمت ژاندارمري درآمد. پس از دو سال خدمت به درجه سرواني ارتقا يافت. در ۱۲۹۱ ش. با سمت معلم و مترجم در مدرسه ژاندارمري يوسف آباد به كار خود ادامه داد. سپس به عنوان فرمانده گروهان به مأموريت همدان اعزام شد. بعد از برقراري امنيت راه همدان به تهران بازگشت و با اتمام دوره به درجه سرگردي ارتقا يافت و به پاس موفقيت در مأموريت همدان از وزارت جنگ مدال طلاي نظامي گرفت.
هم زمان با انتصاب او به فرماندهي گردان همدان جنگ جهاني اول آغاز شد. با تشكيل دولت مهاجرين در صف مقدم وطن خواهان حكومت مهاجرين قرار گرفت و در ۱۲۹۴ شمسي حمله معروف «مصلي» به روسها حمله كرد و ضمن شكست دادن و خلع سلاح آنها همدان را از منطقه نفوذ نيروهاي روسيه خارج ساخت. پسيان و ياورعزيزالله خان ضرغامي دفاع از همدان را در مقابل هجوم قواي روسي سازماندهي كردند اما به سبب برتري كمي و كيفي ارتش روسيه ناگزير از عقب نشيني به كرمانشاه شدند.در آنجا به سبب عدم اتحاد و كمبود اسلحه پيروزي غيرممكن شد و نيروهاي وطن خواه به سرزمين عثماني پناه بردند. پس از اين ناكامي پسيان از فرماندهي قوا كناره گيري كرد و براي درمان به آلمان رفت. در آلمان تحصيلات نظامي را ادامه داد نخست در نيروي هوايي آلمان و سپس در پياده نظام به تحصيل و تمرين همت گمارد.
محمد تقي پسيان نه تنها صاحب قلم و داراي قريحه هنري و ذوق ادبي بود بلكه نخستين هوانورد آزربايجاني است كه در كشور آلمان ۳۳ بار به هوانوردي پرداخته و مي*خواست اين هنر را دروطن به جوانان آموزش دهد.
سيد علي آذري در فصلي از كتاب ارجدادش تحت عنوان <<اولين هوانورد ايراني در آسمان آلمان>> مي نويسد:
«در آن دورني كه از آثار و اختراعات حيرت انگيز و شگفت آور اروپا، فقط معدودي اتومبيل در كشور ما راه يافته بود و در آن موقع كه از تعميرات جزئي آن هم عاجز بوديم، كلنل محمد تقي خان پسيان فرزند لايق ايران كه نبوغ در سيماي آن پديدار است، در صفوف لشكريان آلمان با طي ادوار صنوف مختلف، كار زمين را تا حد ممكن ساخت و با عظمت روحي به كار آسمان پرداخت...
... در تمام پروازهايش نگاهش را به سوي آسمان ايران معطوف ساخته و آرزو داشت مكانيسم هوانوردي را كه خود طي كرده بود در كشور خود آموزش داده و هنر هواپيمابري را در آسمان كشور خويش نمايان سازد و جوانان وطن را در اين كار آموزش و پرورش دهد.
كلنل در سال 1297 و پايان جنگ جهاني راهي ايران شد . پس از بازگشت به ايران محمد تقي خان پسيان به دليل داشتن تفكرات ضد انگلسي از دولت وابسته وثوق الدوله طرد شد . پس از سقوط كابينه وثوق الدوله و روي كار آمدن مشيرالدوله رياست ژاندارمري خراسان به پسيان پيشنهاد شد . در همين حين قوام السلطنه در خراسان حكومتي استبدادي تشكيل داده بود و بسياري از آزادي خوهان و دگر انديشان و روزنامه نگاران را بازداشت كرده يا فراري داده بود . با به قدرت گرفتن فردي مشروطه خواه مانند محمد تقي خان پسيان در خراسان - آزادي خواهان خراسان نيرويي تازه گرفتند . با روي كار آمدن رضا شاه فرمان دستگيري قوام السلطنه و چند تن ديگر از بزرگان كشور در 13 نوروز 1300 صادر شد . كلنل پسيان هم در خراسان اعلام حكومت نظامي نمود و رسما اداره اين شهر را بر عهده گرفت . پسيان خدمات بسيار ارزنده اي به خراسان نمود كه بخشي از آن شامل اين موارد مي باشد : بهبود وضعيت نابسمان اقتصادي و سياسي خراسان - گرفتن ماليات از سرمايه داران و زمين داران بزرگ خراسان - جمع آوري سلاح هاي غير مجاز در شهر - تشكيل كميته عدالت براي رسيدگي به شكايات مردم - تشكيل كميته مبارزه با مواد مخدر در خراسان - ايجاد انبار گندم مدرن ( سيلو ) - ايجاد سه مدرسه دولتي - تاسيس بانك - تشويق صادرات ايران - ايجاد تفريح گاههاي سالم موسيقي و فرهنگي و دهها خدمات عمراني و فرهنگي ديگر .
در 4 خرداد 1300 شمسي كابينه سياه سقوط كرد و به دنبال آن بسياري از زندانيان و محبوسين مشهد آزاد شدند . 10 روز بعد كابينه قوام السلطنه با همكاري سيد ضيا و همكاري انگلستان تشكيل شد . قوام براي انتقام از پسيان ميرزا نجدالسلطنه كه زنداني كلنل پسيان بود را به عنوان كفيل استانداري خراسان برگزيد . نجد السلطنه به اعمال گزارشات نادرست به تهران و برخوردهاي انفعالي دست زد و تهران را بر ضد كلنل پسيان تحريك نمود . پسيان پس از آگاهي از اين امر در يك اقدامي ناباورانه دستور به جلب ماموران ماموران عازم شده از سوي تهران به خراسان را داد . اين حركت محمد تقي خان سبب گشت تا موج اتهامات بر ضد او نمايان شود و وي را تجزيه طلب و خودمختار معرفي نمايان كنند. به همين روي عرصه بر پسيان تنگ شد . پس از تجزيه طلب ناميدن پسيان طوايف مختلف هزاره - تيموري - كارريزي - كردهاي شمال خراسان و . . . بر ضد محمد تقي خان پسيان دست به يك اتحاد قومي زدند و سپس ژاندارمري قوچان را خلع سلاح كردند . كلنل با سپاهي كوچك راهي نبرد با اين طوايف شد و پس از درگيريهاي بسيار توسط اين طويف كشته شد و سرش را از تن جدا كردند و به قوچان بردند .
