تورك مشاهير و مفاخير لر
AZƏRBAYCAN,QAŞQAE,TÜRKMƏN,XƏLƏC ،ƏFŞAR VƏ...
+0 به يه ن
یاییلیب : چهارشنبه 31 فروردین 1390 | یازار : صاديق صاديقي | بؤلوم : شعر،موسيقي و ادبيات | 0 باخيش لار
اميرعليشير نوايي شاعر، اديب، وزير و نويسنده بزرگ ترك



امير علي شير نوايي يكي از شاعران بزرگ تاريخ ادبيات تركي و فارسي است. نوايي چه در نظم و چه در نثر آثار گرانبهايي از خود بر جاي نهاده است. و مجالس النفائس او يكي از مشهورترين تذكره هاي تاريخ ادبيات است كه اصل آن به زبان تركي جغتايي است ولي در ايران ترجمه فارسي آن به كرات منشتر شده است و تقريبا تاكنون چهار ترجمه فارسي از اين كتاب در دست است.
اشعار تركي نوايي به زبان تركي جغتايي (چاغاتاي) مي باشد. در مورد زبان جغتايي ميتوان گفت: اين زبان بعد از تركي قاراحاني و تركي خوارزمي در آسياي ميانه ظهور يافت و به عنوان زبان ادبي و مكتوب اين سامان به كار گرفته شد و بعد از يك دوره رونق هشتصدساله با روي كار آمدن زبان ازبكي جديد كه بر اساس همين زبان جغتايي و نيز لهجه هاي محلي ازبكستان شكل گرفت، به يكباره از ميان رفت. در واقع زبان جغتايي يكي از مهمترين زبانهاي ادبي و مكتوب تركي است كه مقايسه آن با تركي عثماني و آذربايجاني قياس مع الفارقي نخواهد بود و نيز پربيراه نخواهد بود كه اگر گفته شود اين زبان رونق خود را مديون امير عليشير نوائي است.
تاثير آثار اميرعليشير نوائي در گسترش اين زبان به حدي است كه در دوره قاجاريه چندين شاعر ترك در تهران به اين زبان شعر سروده اند و علاوه بر آن چندين لغتنامه براي شرح و توضيح آثار اين شاعر بزرگ تدوين شده است كه مشهورترين آنها لغتنامه سنگلاخ نوشته ميرزا مهدي خان استرآبادي منشي نادر شاه است.
نگارنده به هيچ وجه قصد تحقيق و تفحص در اين باب را نداشتم اما آشنايي با سايت نوايي كه توسط ادب دوستي به نام « انجنير نامق كمال بدري » اداره ميشود، مرا وسوسه نمود كه دوباره به نوايي بينديشم و گزيده اي از غزليات تركي نوايي را كه در فرانسه توسط حميد اسماعيل اف و jean-pierre balpe منتشر شده است و ضمن ارائه ترجمه فرانسوي اصل غزلها را به خط عربي و احتمالا از روي يك نسخه خطي آورده است، بخوانم. اين نوائي خواني كه يك روز كامل مرا از كارهاي انباشته شده ام بازداشت، بسيار لذتبخش و در عين حال درد آور بود. چون براي لذت بردن از اشعار زيبا و بسيار زيباي نوايي بايد حتما با تركي جغتايي آشنا بود كه امكان آن براي همه وجود ندارد و نيز ضمن خواندن اين اشعار متوجه مسئله ديگري نيز شدم و آن اينكه تركي جغتايي برعكس تركي آذربايجاني و عثماني، با عروض سازگاري بسياري دارد و پسوندهاي «غه»، «كا» و… به راحتي جاهاي خالي افاعيل را پر كرده و شعرها بسيار خوش آهنگ و خواندني ميشوند و چه بسا موفقيت اين زبان ادبي بزرگ شرقي به غير از تاثير نوايي در اين نكته نيز نهفته باشد.
نوايي در شعر فارسي «فاني» و در شعر تركي «نوايي» تخلص ميكرد كه در تاريخ ادبيات نيز البته با تخلص تركي خود شناخته ميشود. آثار تركي امير عليشير نوائي كه در فرهنگ معين آمده است به شرح ذيل است كه البته ممكن است اين ليست كامل نباشد.
آثار تركي نوايي:
ـ خمسه كه مشتمل بر:
تحية الابرار، فرهاد و شيرين، ليلي و مجنون، سد سكندري و سبعه سياره.

ـ مثنوي لسان الطير،

ـ تذكره مجالس النفائس،

ـ تاريخ انبيا

ـ تاريخ الملوك العجم،

ـ رساله عروضيه،

– خمسة المتحيرين،

ـ محاكمة اللغتين،
ـ منشأت تركي،
- ترجمه لغت التركيه بالفارسيه

و در پايان چند بيت از اشعار نوايي را كه توانستم كم و بيش به هيئت تركي آذربايجاني در آورم تقديم دوستان مي كنم:
قدح
گول وقتي ميسر اولسا گلفام قدح
اوندان سورا دوتسا بير گولندام قدح
منع ائيله سه جمله اهل اسلام قدح
كافرمن اگر قيلماسام آشام قدح
*

غريب

غوربتده غريب شادمان اولماز ايمش
ايل اونلا شفيق و مهربان اولمازايميش
آلتين قفس ايچره گر قزل گل بيتسه
بلبل غه تيكان تك آشيان اولمازايميش
(بولبول غه: بولبوله، بولبول اوچون)

*
تقوا دفتري
رندليكدن مست و شاكرمن كي تقوا دفترين
قيلديلار چون شرح، اول خيل ايچره آديم يوخ ايدي
*
بيمار
بير زامان آغلار ايديم من زار هر بيمار اوچون
ايندي آغلارلار بوتون بيمارلر من زار اوچون
/*
چاره
نوايي چاره دن گل آچما سؤز كيم
غمينه چاره سيزليك، چاره قيلميش
*
غزل
گؤزونو بلا قرا بولوبدور
كيم جانه قرا، بلا بولوبدور
مجموع دواني درد بولدو
درديني منه دوا بولوبدور
عشق ايچره اونون فداسي يوز جان
بيگانه يه آشنا بولوبدور
تاقيلدي يوزون هواسي جانيم
اوز ساري اونا هوا بولوبدور
باقي تاپار اول كي اولدو فاني
رهرويه بقا، فنا بولوبدور
تا دوزدو نوايي آيت عشق
عشق اهلي آرا نوا بولوبدور
امير عليشير نوايي شاعر، اديب و وزير بزرگ ترك در سال ۸۸۰ هجري مصادف با ۱۵۰۱ ميلادي بعد از عمري آفرينش و آباداني از جهان چشم بر بسته است.
یارپاق لار :


Powerd By : ARZUBLOG.COM Theme Designer : Blogskin.ir