تورك مشاهير و مفاخير لر
AZƏRBAYCAN,QAŞQAE,TÜRKMƏN,XƏLƏC ،ƏFŞAR VƏ...
+0 به يه ن
یاییلیب : چهارشنبه 14 اردیبهشت 1390 | یازار : صاديق صاديقي | بؤلوم : سياست و مدنيت | 0 باخيش لار


بابك خورره مي نين دوغوم تاريخي دقيق معلوم دئييل، لاكين دولايي معلوماتلارا اساسلانان تدقيقاتچيلار بئله حساب ائديرلر كي، بو، 798-800-جو ايللره تصادوف ائدير. اونون آتاسي نين آدي آبدوللا ايميش. بو آد صيرف عرب منشالي اولدوغوندان بئله گومان ائديلير كي، او، موسلمان اولوب. بابه كي ن آتاسي آذربايجاندا ياشايير و بيتكي ياغي آلوئري ايله مشغول اولوردو. بابه كي ن آناسي ايله ده او، ياغ ساتاركن بيلالاباد كندينده تانيش اولموشدو. آبدوللا ائولنديكدن سونرا دا آذربايجانين هر يئرينده ياغ آلوئري ائديردي. بير دفعه اردبيل ياخينليغيندا ايكن قولدورلارين هوجومونا معروض قالير و ائوه قاييداندان سونرا آلديغي يارالاردان وفات ائدير. اونون دول قاديني ايكي اوشاقلا حسن و آبدوللا ايله تك قالير. بؤيوك اوغلو حسن سونرالار بابك آدي ايله مشهورلاشير. بابك اون ياشينا چاتاندا آناسينا كؤمك ائتمك اوچون ناخيرا گئدير. اونون عؤمرونون بو مرحله سي باره ده تاريخچي محمد ايبن ايسهاق بئله بير روايت يازير: " بير دفعه بابك ائوه گئج گلير و بوندان ناراحات اولان آناسي اونو آختارماغا گئدير. چوخ آختارديقدان سونرا آناسي اونو اوتارديغي اينكلرين آراسيندا ياتميش حالدا تاپير. گونورتا اولدوغوندان آنا اوغلونا ديقتله فيكير وئرديكده اونون بدنينده كي توك يئرلريندن قان چيخديغيني آيدين گؤرور. اوشاق اويانيب آياغا دوردوقدان سونرا قان رنگيني دييشه رك، گؤرونمز اولور. آنا باشا دوشور كي، اوغلو دونيايا بؤيوك ايشلر گؤرمكدن اؤترو گليب و اونون طالعيينده چوخ قانلار آخاجاق. بير نئچه ايل سونرا بابك كاروانلارا قوشولوب، آذربايجانين هر طرفيني گزير. بو گزينتيلر زاماني اؤلكه نين جوغرافيياسينا ياخيندان بلد اولماسي سونرالار اونا عربلرين نيزاعمي اوردولاري ايله ووروشلاردا چوخ كؤمك ائله يير. آز سونرا بابك تبريزه گئدير. بورادا خوررميلرين تعليمي ايله تانيش اولور. اون سككيز ياشيندا تبريزي ترك ائده رك، آناسي نين يانينا بيلالابادا قاييدير. بو قاييديش اونون حياتيندا چئوريليش ائدير. بالاجا حسن بؤيوك خالق سركرده سي بابكه چئوريلير. بيلالاباد ياخنليغينداكي بزز آدلانان كئچيلمز داغ قالاسيندا وارلي ويلايت حاكيمي، جاويدان ايبن سوهرك دئيه چاغريلان بير خورره مي ياشاييردي. او، يئرلي خورره مي تشكيلاتينا باشچيليق ائديردي. ابو ايمران آدلي قونشو فئوداللا (و دا خورره مي ايدي) دايمي دوشمنچيليگي جاويداني هميشه دؤيوش حاضيرليغي وضعيتينده ساخلاييردي. بير دفعه قيش واختي زنجاندا مال-قاراسيني ساتيب قالايا قاييداركن جاويدان يولدا قار فيرتيناسينا دوشور. اونون دستسي سيغينماقدان اؤترو بيلالابادا دؤنور و تصادوف اوزوندن بابه كي ن آناسي نين ائوينه دوشورلر. بابكله گؤروشو جاويداني برك تعجوبلنديرير. او، اوجقار كندده كي بو كاسيب كندلي داخماسيندا اؤز ياشيندان چوخ-چوخ قاباغا گئتميش بئله يوكسك فراستلي بير جاوانلا راستلاشاجاغيني گؤزلميردي. بونا گؤره ده گؤتور-قوي ائتمه دن بابه كي اؤز دستسينه دعوت ائدير. بابك آناسي نين تنهاليغيني سبب گتيره رك، بو تكليفه راضيلاشمير. اوندا جاويدان بابه كي ن آناسينا اوغلونو بوراخماسيندان اؤترو آغيز آچير و آيدا اونا بئش-اون ديرهم گؤندره جگيني ود ائدير. آناسي راضي اولور و سحر تئزدن بابك دؤيوشچو يولداشلاري ايله بزز قالاسينا يولا دوشور بابك بوراداكي ماليكانه لرين ايداره چيسي ايشله ديگي آز بير واختدا جاويدانين و يولداشلاري نين بؤيوك حؤرمت و رغبتيني قازانير. بئله كي، جاويدان ابو ايمرانلا توققوشمالاري نين بيرينده هلاك اولاركن اونون خانيمي دؤيوشچولرين هاميسيني توپلاياراق، جاويدانين وصيتيني چاتديرير: " يولداشلاريما خبر وئر-بيليرم كي، بو گئجه اؤلمه لييم - دئ كي، روحوم منيم جيسميمدن بابه كي ن بدنينه كئچير. اونون روحونا قوووشور و او سيزين يارديمينيزلا ائله قودرتين صاحيبي اولاجاق كي،بيزيم هئچ بيريميز هله يئته بيلمه ميشيك، دونيانين ان گوجلو شخصلريني يئنه جك، سيزين آرانيزداكي ان ماغمينلار ايفتيخار، آلچالديلميشلار يوكسه ليش تاپاجاق. " [7] عرب تاريخچيسي محمد ايبن ايسهاق باش وئرنلري بئله تصوير ائدير: " دؤيوشچولر خانيمدان سوروشدولار: " نه يه گؤره اؤلومقاباغي او، بونلاري اؤزو بيزه سؤيله مه دي؟ " او جاواب وئردي: " سيز هرنيز بير كنده سپلنميشدينيز. اگر او هر بيرينيزين آردينجا چاپار گؤندرسيدي، عربلر بوندان خبر توتار و اونون جان اوسته اولماسيندان ايستيفاده ائدرديلر. بونا گؤره ده او، منه تاپشيردي كي، سيزي ييغيم، وصيتي ائشيده سينيز و عمل ائدسينيز. " كندليلر دئديلر: " دانيش، ساغيكن بيز اونا تابئ اولموشوق، اؤلندن سونرا دا اونون ايراده سي نين ضيدينه گئتميه جگيك. " دول قادين سؤزونه داوام ائتدي: " اونون سون سؤزلري بودور: من بو گئجه اؤلمه لييم، روحوم بو گنجين، قوللوقچومون (و، بابه كي گؤستردي) جيسمينه قوووشاجاق. من اؤز سيلاهداشلاريم اوزرينده رهبرليگي اونا وئرمك قرارينا گلميشم. كيم بونا قارشي چيخسا و منيم ايرادمه ضيد گئتسه، قوي اونا لعنت اولسون. " اوندا هامي بير آغيزدان دئدي: " بيز راضيييق " . او، هاميني بير-بير چاغيراراق، دئدي: " بير تيكه چؤرك گؤتور، سويا باتيريب يئ و سؤيل: -ائي ببه كي ن روحو، من سنه اوللر جاويدانين روحونا اينانديغيم قدر اينانيرام. سونرا بابه كي ن اليني الينه آل، اَييل و اؤپ. " هامي بئله ائتدي. بو 816-جي ايلده باش وئردي.

------------------------------------------------------------------------------------------

عوصيانا رهبرليگي 
جاويدانين واريثي اولدوقدان سونرا او، بززده يئرلشن خوررميلر ايجماعسينا باشچيليق ائدير و اؤزونه بابك آديني گؤتورور. جاويدانين دؤورونده آذربايجان بو موباريزه نين مركزينه، بزز ايسه خوررميلرين پايتاختينا چئوريلميشدي. خورره مي ايجماعسي نين رهبري اولدوقدان سونرا ببك قطعيتلي فعاليته كئچير. او، اؤز خوررميلري قارشيسيندا عربلري قووماق و عدالتي برپا ائلمك وضعيفه سي قويور. شرطلشديريلميش ايشاره اوزره بابه كي ن طرفدارلاري بزز قالاسي نين اهاته سينده كي بوتون عربلرين و اونلارين طرفينده دورانلارين باشلاريني كسيرلر. بوندان سونرا عوصيان او بيري ويلايتلره ده ياييلير. آز سونرا تقريبن بوتون آذربايجان اراضيسي خوررميلرين الينه كئچير. بورادان دالغا شيمالا-آررانا و جنوب-شرقه - جيبل و خوراسانا ياييلير. بابك هر يئرده عئيني سسئناري اوزره حركت ائدير. بوتون توتولموش مؤوقئعلر داغيديلير، حربي قارنيزون، عرب اهاليسي و اونلارا طرف دورانلارسا آمانسيزليقلا قيلينجدان كئچيريلير. بابكه قارشي چيخان يئرلي فئوداللار دا محو ائديليرلر.بابه كي ن بئله آسانليقلا اوغورلار قازانماسيندا آذربايجاني دوشمن ايستيلاسيندان آزاد ائتمك آرزوسوندا اولان قهرمان خالقين بؤيوك كؤمگي اولموشدور. ممون آرديجيل مغلوبيتلره معروض قالدي و حاكيميتي ايتيرمك قورخوسو آلتيندا، سياسي كورسونو دييشيب، 819-جو ايلده پايتاختي خوراساندان باغدادا كئچيرير. خليفه ممون بابه كي ن اوستونه نيزاعمي اوردو گؤندرير. لاكين ايش چوخ غليظلشديگيندن بابكه قارشي دؤيوشمك آرتيق آسان دئييلدي. ممون بئش دفعه اؤزونون ان ساي-سئچمه دؤيوشچولريني هوجوما گؤندرير و بئش دفعه اونون سركرده لري مغلوب اولورلار. ممون بير-بيري نين آردينجا عالي قوشون باشچيلاريني دييشيب يئني-يئني اوردولار ياراتسا دا، جهدلري نتيجه سيز قالير. بابك يئنيلمزليك شؤهرتي قازانير. ممونون بابه كي ن اوزرينه گؤندرديگي ايلك قوشونا يهيا ايبن ماز ايبن موسلوم باشچيليق ائديردي. اونلارين آراسيندا ايلك دؤيوش 819-جو ايلده باش وئردي و طرفلرين هئچ بيريسي اهميتلي قلبه قازانمادي. 820-جي ايلده ممون اونون يئرينه مشهور سركرده ايسا ايبن محمد ايبن ابو هميدي تعيين ائدير و عئيني زاماندا قربي آذربايجان و آذربايجان حاكيمليگيني ده اونا وئرير. يئني حاكيم اؤز قوشونو ايله داغ جيغيرلاريندان كئچه رك، بزز قالاسينا دوغرو ايره ليله يير. بابك اونو يولدا قارشيلاياراق، ازير. موعاصيرلر دانيشيرلار كي، حاضيرجاواب اسكرلردن بيري آرخاسينا باخمادان قاچان ايسادان سوروشور: " ائي ابو موسا، هارا بئله؟ " او ايسه بئله جاواب وئرير: " بيز اونلارلا ووروشا بيلمريك، بيز آنجاق موسلمانلاري قورخوتماغا قاديريك. " سونراكي قوشون باشچيسي زورئيك ايبن الي ايبن سدق ال-ازدي ده اوغور قازانا بيلمير. بو ايللرده بابه كي ن سركرده ليك مهارتي ده اوزه چيخير. سايجا آز اولان و هئچ ده ياخشي تعليم گؤرمه يهن قوشونو ايله او، يئرلي شراييطه دريندن بلد اولماسيندان ايستيفاده ائده رك، يئني و عاغيللي تاكتيكي فندلر ايشلده رك خوررميلر حركاتي نين جيديليگيني هله ده ياخشي آنلامايان، بابه كي ن سركرده ليك باجاريغيني دوزگون قييمتلنديرمه يهن اؤزوندن موشتبئه اوردو باشچيلارينا آسانليقلا قلبه چالير. نهايت، وضعيتين جيديليگيني قييمتلنديرمه يه مجبور اولان ممون گؤتور-قوي ائتديكدن سونرا بير نئچه قوشون دستسيني بيرلشديره رك، تجروبه لي سركرده محمد ايبن هوميد ات-توسي نين سرنجامينا وئرير و يئنه ده اونو عئيني زاماندا ارمه نيييه و آذربايجان حاكيمي تعيين ائدير. گوجلو عرب قوشونونون تزييقي آلتيندا بابك بزز قالاسينا دوغرو گئري چكيلمك مجبوريتينده قالير. قلبه نين ياخيندا اولدوغونو ظن ائدن هوميد اؤز قوشونو ايله قالانين ياخينليغيندا دوشور. 829-جو ايلين 3 اييونوندا دؤيوشه گيرمزدن قاباق بابك ان ساي-سئچمه دؤيوشچولريندن عيبارت دستسيني داغلارين آرخاسيندا گيزلده رك، اؤزو دوزنگاها باخان قايالاردان بيرينده مؤوقئع توتور. بابك قايالاردان ائنه رك، دوزنگاها گلير و گرگين دؤيوش باشلايير. اگر بابه كي ن احتياطدا ساخلاديغي دسته اولماسايدي، بو دؤيوشدن كيمين قاليب چيخاجاغيني موعينلشديرمك اولمازدي. دؤيوشون گرگين چاغيندا همين خورره مي دستسي نين عربلرين آرخاسيندان هوجوما كئچمه سي مثلاي هلل ائدير. خيلافت اوردوسو پرن-پرن اولوب، قاچيشير، محمد ايبن هوميد ايسه اؤلور. بير ايل سونرا عربلرين يئني كومانداني ايبراهيم ال-لئيس ايبن فزل ده خوررميلره مغلوب اولور. ممون تزه اوردو توپلاماق ايستسه ده، بيزانسلا موحاريبه اونو بابكله موباريزه دن يايينديرير. بابك بير مودت راحاتلاشير و اؤز داخيلي پروبلئملري ايله مشغول اولور. خوررميلرين عوصياني ايسفاهان، فارس و كوهيستانا دا ياييلير. بو مسله خوراساندا دا يئتيشمه يه باشلايير. بابه كي ن قوشونلاري دؤيوشلرده اله كئچيرديكلري قنيمتي بزز قالاسينا آپارير. قادينلار كيشيلرله برابر حوقوق صاحيبي كيمي اوزلري آچيق گزير، حرمخانالاردا گيزلنمير، اؤز ايستكلرينه گؤره اره گئده بيليرلر. 833-جو ايلده خليفه ال-ممون اؤز تاختينا قارداشي ال-مؤته سيمي اَيلشديره رك، دونيادان كؤچور. قارداشينا قويدوغو وصيتده ممون يازيردي: " خوررميلره گلينجه، اونلارا قارشي گؤندرديگين قوشونون باشينا قطعيتلي، آمانسيز بير آدام قوي، صبرله اونا سيلاه، يئني سوواري و پييادالار، سيلاهلار گؤندر. اگر بو ايش چوخ اوزانسا، اؤزون ان ياخين آداملارينلا اونلارين اوزرينه گئت. " — ات-تبري، اوچ، 1163؛ ايبن ال-اسير، آلتي، سه. 158 مؤته سي حاكيميته گلن كيمي، اوردونو يئنيدن قورماغا باشلايير. 0، باشليجا اولاراق، توركلردن ييغيلميش موزدلو قوشون تشكيل ائدير. ببه كي ن اوردوسوندا دا توركلر چوخلوق تشكيل ائديردي. بونلاردان بيري ده قابيليتلي سركرده ترخان ايدي. چتين حيات شراييطينه اؤيرشميش گؤزل حربچيلر اولان توركلر مؤته سيمين بابك اوزرينده قلبه چالماسيندا عوضسيز رول اويناييرلار. مؤته سيم خيلافتين پايتاختيني باغداددان تورك اهاته سينده يئرلشن ساميره يه كؤچورور. اوردوسونو يئنيدن قوران و تزه-تزه تورك دسته لري ايله مؤحكملنديرن مؤته سيم همدان ياخينليغيندا بابكله دؤيوشه گيرير. بو دؤيوشده عرب اوردوسونا ال-جيبل حاكيمي ايسهاق ايبن ايبراهيم ايبن موساب باشچيليق ائديردي. بابك اؤزونون عنعنه وي دؤيوش مئتودونو-پارتيزان موحاريبه سي مئتودونو دييشه رك، آچيق مئيداندا ووروشا گيرير. طبيعي كي، بابه كي ن تعليم كئچمه ميش، سوواري دسته لري موزدلو نيزاعمي اوردونو يئنه بيلمزدي و مغلوبيته اوغرامالي ايدي. اللي ميندن آرتيق كندلي دؤيوشچو اؤلدورولور، قالانلارسا جانلاريني قاچ-ماقلا قورتاريرلار. چوخلاري روما ايمپئريياسي هودودلارينا قاچيب گيزله نير. بابك اؤزو ده قاچيب، بيرتهر بززه چاتير و يئني دسته لر توپلاماغا باشلايير. همدان ياخينليغينداكي مغلوبيت بابه كي ن نوفوزونا جيدي ضربه وورور. مؤته سيم اؤز اميرلريندن بيري اولان ابو سيد محمده بابه كي ن سيغيناجاغيني موهاسيره يه آلماق، گيريش و چيخيش يوللاريني باغلاماق، سيلاه، عرضاق داشينماسينا ايمكان وئرمه مك، واختيله بابه كي ن داغيتديغي عرب ايستحكاملاريني برپا ائتمك امري وئرير. بابه كي ن سورسات دالينجا گؤندرديگي بير نئچه دسته ابو سيدين قوشونلاري طرفيندن دارماداغين ائديلير. بوندان سونرا خليفه خوررميلرله حاق-حسابي بيتيرمكدن اؤترو يئنيدن قوشون توپلانيشي كئچيره رك، اوردونون باشينا ان ايستعدادلي و چئويك سركرده لردن بيريني- حئيدر ايبن كاووس ال آفشيني گتيرير. عئيني زاماندا اونو آذربايجان، ارمه نيييه، آرران، موغان و جيبل حاكيمي تعيين ائدير. 836-جي ايلين يازيندا آفشين آذربايجانا داخيل اولور. چتين كئچيلن داغ جيغيرلاري ايله ديرماناراق، نهايت، بزز قالاسينا آپاران يولا چيخا بيلير. همدان ياخينليغينداكي مغلوبيتدن سونرا بابك آچيق دؤيوشه گيرمير، قالادان چيخمادان دوشمني گؤزله يير. قيشين آخيرينا دوغرو مؤته سيم آفشينه كؤمه يه داها دوققوز مين تورك موزدلوسو گؤندرير. بو دسته يه تورك سركرده لري ايتاخ و جفر ايبن دينار باشچيليق ائديرديلر. بابه كي ن وضعيتي چتينلشير. بزز قالاسينا ياخينلاشان آفشين اؤز مؤوقئعلريني اوچ قايادا مؤحكملنديرير. قالاني اوزون مودت موهاسيره ده ساخلاماق مقصديله دوشرگه سيني داشلارلا هؤردورور. آفشي نين هوجوموندان قاباق بابك سركرده لريندن بيري نين باشچيليق ائله ديگي دسته ني ياخينليقداكي داغا گؤندرير و اونلار مئشه ده گيزله نيرلر. آفشين اؤز كشفياتچيلاريندان بو حيله گر حركتي بيليب، گئجه ايكن قوشونلاريني اوچ طرفدن بابه كي ن قوشونلاري نين گيزلنديگي مئشه يه يئريدير، جفره ايسه قالايا هوجوما كئچمك امري وئرير. صاباحيسي گون بابه كي ن اوردوسو تاماميله محو ائديلير.
بابه كي ن سون گونلري 
عربلر بززي آلديقدان سونرا بابك تاجير پالتاري گئييب آراز چاييندان كئچه رك آرران طرفه قاچدي. آفشين بابه كي ن قاچديغيني بيلن كيمي آذربايجان، آرران، بئيلقان و ارمن (يروان خانليغي) حؤكمدارلارينا خبر وئردي كي، " بابك بير نئچه آداملا و دره يه چاتميشدير، اورادان ايسه ارمن طرفه يوللانميشدير و سيزين يانينيزدان اؤتوب كئچه جكدير " . اونلارا امر ائتدي كي، بوتون شوبهه لي آداملاري توتوب ساخلاسينلار. 
بابه كي ن بابك رايونونداكي هئيكه لي
بابك بيزانس اراضيسينه گئديب چاتماغي دوشونوردو، چونكي بيزانس ايمپئراتورو ايله چوخ يازيشيردي. عرب منبعلرينده بابه كي ن فئوفيل ايله نئجه علاقه ساخلاديغي و بيزانسين خوررميلره نئجه تاثيرلي كؤمك گؤسترديگي باره سينده معلومات وئريلير. ات-تبري 837-838-جي ايللرين حاديثه لريني شرح ائدركن بيلديرير: " همين ايلده بيزانسليلارين حاكيمي فئوفيل ميخايل اوغلو زيباترا اهاليسينه هوجوم ائده رك اونلاري اسير آلدي و اونلارين شهريني تالان ائتدي. سونرا او، سورعتله موسلمان قالالاريندان كئچدي، موسلمان قادينلاريني بعضيلري دئييرلر كي، اونلارين سايي مين نفردن چوخ ايدي] اسير آلدي و الينه كئچن موسلمانلارا ايشگنجه وئردي؛ او، اسيرلرين گؤزلريني قيزمار دميرله يانديرير، قولاق و بورونلاريني كسيردي. " فئوفيلين خيلافت اراضيسينه هوجومو بززده موهاسيره اولونموش بابك تام چاره سيز وضعيتده اولدوغو باره سينده فئوفيله مكتوب يازاندان سونرا باشلاميشدي، چونكي بابه كي ن مكتوبوندان سونرا عربلر بززي دارماداغين ائتميشديلر. ات-تبري بيزانس قوشونلاري نين قفلتن هوجومونون سببيني بئله ده ايضاح ائدير: " او (بابك)، اؤلومه ياخين اولاندا، اؤز گوجسوزلوگونو، هابئله اؤز قوشونونون گوجسوزلوگونو يقين ائدنده، بيزانس پادشاهي گئورگي اوغلو، ميخايل اوغلو فئوفيله يازيب بيلديردي كي، عربلرين پادشاهي بوتون اوردولاريني، حتّي اؤز درزيسي و آشپازي داخيل اولماقلا بوتون دؤيوشچولريني اونون علئيهينه گؤندرميشدير، بئله كي، اونون قاپيسيندا (بيزانس سرحديند) داها هئچ كس قالماميشدير. بونا گؤره " اگر سن [ونون اراضيسين] سوخولماق ايسته سن، بيل كي، هئچ كس سنين يولونو توتماياجاق و سنه مانع اولماياجاقدير " . او (بابك)، فئوفيله مكتوب گؤندرركن بئله اوميد ائديردي كي، بو مكتوب بيزانس پادشاهيني جيدي عملياتا باشلاماغا وادار ائده جك و بونون نتيجه سينده او، [ؤزونون] بعضي فلاكتلريندن خيلاص اولاجاقدير، چونكي مؤته سيم اونون موقابيلينده دوران قوشونلاردان بير حيصه سيني گئري چاغيريب بيزانسليلارين پادشاهينا قارشي گؤندرمه يه مجبور اولاجاقدير، بئله ليكله ده اونون باشي اونونلا (بابكل) دئييل، بيزانسليلارلا قاريشاجاقدير " . بابك فئوفيلين خيلافته قارشي هوجوما كئچمه سيني سورعتلنديرمك اوچون حتّي يالان ودلر وئرمكدن چكينمه ميشدي. او، ايمپئراتورا بئله يازيردي: " من حقيقتده خريستيان اوغلويام و گيزليجه خريستيانليغا سيتاييش ائديرم. من بوتون طرفدارلاريمي مجبور ائده جگرم كي، خريستيانليغي قبول ائتسينلر. لاكين اونلارا دئمك اولماز كي، " بو ساعات بو ديني قبول ائدين! " ، چونكي من بيليرم، اونلار ردد ائدرلر. منيم اينديكي دينيم اونلارين خوشونا گلير، چونكي بو دين اونلاري ايسلام دينيندن آييرير. من اونلارا (ربلر) قلبه چالاندان سونرا اونلارين هاميسي، حتّي خليفه ده منيم دينيمي قبول ائده جك و گؤستره جگيم يول ايله گئده جكلر. محض او زامان من اونلاري خريستيانليغا دعوت ائده جگم، اونلار دا خريستيان اولاجاقلار " . نئجه اولسا دا، فئوفيل 100 مين نفرليك اوردو ايله عربلرين اوستونه گئتدي. ات-تبري بيلديرير كي، او، زيباترانين اوستونه همين موهمميره ايله بيرليكده گئتميشدي كي، اونلار جيبالدا عوصيان ائدنده و ايسهاق ايبن ايبراهيم ايبن موسب اونلارلا ووروشاندا بونلارين بير حيصه سي بيزانسليلارين يانينا قاچميشدي (ونلارين ريسي بارسيس ايدي). بيزانس پادشاهي اونلارا تقاود تعيين ائديب اونلاري ائولنديردي، اؤزونه عسگر ائتدي و اؤزونون ان موهوم ايشلري اوچون اونلاردان ايستيفاده ائتدي. فئوفيل، گئج ده اولسا، بابكه قوشونلا كؤمك ائتدي و بو قوشونون ايچريسينده خورره مي حيصه لري ده وار ايدي؛ اولا بيلر، ايمپئراتور عوصيانين مووففقيتله نتيجلنه جگي و خيلافت اوزرينده قلبه الده ائديله جگي حالدا، بابه كي ن طرفدارلاري ايچريسينده دييشيكليك عمله گله جگي اوميدينده ايدي. آفشين بابه كي توتماق اوچون بوتون يوللارا دسته لر گؤندردي، لاكين بابه كي ن ايزينه دوشمگين قيزغين چاغيندا، بيردن خيلافت پايتاختيندان خليفه نين قيزيل مؤهورو ايله بير مكتوب گلدي، مؤته سيم بابكه آمان بخش ائديردي، آفشين بو احوالاتدان لاپ چاشيب قالدي. او، بابه كي ن اسير ائديلن بؤيوك اوغلونو يانينا چاغيريب دئدي: " من بونو امير ال-مؤمينيندن هئچ گؤزلميرديم و اونون (بابه كي ن) اينديكي وضعيتينده آمان حاقيندا اونا شخصن اؤزوم بير شئي يازماق فيكرينده دئييلم " . لاكين بابه كي ن اوغلو آتاسينا خليفه نين مكتوبونو آپاريب وئرمكدن ايمتيناع ائتدي. اسير دوشموش ايكي خورره مي گؤندريلدي. اونلار خليفه نين مكتوبوندان علاوه ، بابه كي ن اوغلونون مكتوبونو دا آپارديلار؛ بو مكتوبدا او، آتاسيندان خواهيش ائديردي كي، خليفه نين وئرديگي آماني قبول ائديب حياتيني ساخلاسين. اوغلونون مكتوبونو اوخويان كيمي، بابك برك غضبلندي، قاسيدلردن بيريني اؤلدوردو و خليفه نين مكتوبونو آچمادان ايكينجي قاسيده بئله دئدي: " گئت، او فاحيشه اوغلوندان سوروش، بونو نه مقصدله منه يازميشدير؟ " بوندان سونرا بابك اؤز اوغلونا بئله جاواب يازدي: " اگر سن منيم آرديمجا گلسيدين، اؤز سولاله نين واريثي اولاردين و ورثهليك سنه كئچردي، بير نئچه گون بوندان اوله دهك سن منيم اوغلوم ساييليردين. لاكين ايندي سنين فاحيشه آنانين اخلاقسيزليغي منه آيدين اولدو! اولا بيلر من بو گوندن سونرا آز ياشاييم، لاكين منيم اوستومده پادشاه (مه ليك) آدي واردير و هارادا اولسام، يا دا منيم بارمده هارادا نه دئسه لر، من پادشاه اولاراق قاليرام. سن ايسه ائله بير جينسدن عمله گلميشسن كي، اوندان بير نفر لياقتلي [ادام] چيخماميشدير و من [وجادان هامييا] دئييرم كي، سن منيم اوغلوم دئييلسن، چونكي قيرخ گون آلچاق كؤله كيمي عؤمور سورمكدنسه، بير گون رهبر كيمي ياشاماق ياخشيدير " . بئله بير ردد جاوابي آفشي نين، خوشونا گلدي، چونكي، بابكله دانيشيقلاريندان خليفه نين خبري اولدوغو حاقيندا شوبهلنمه يه باشلادي. او، بابه كي و اونون يولداشلاريني آختارماغي داوام ائتديرمك حاقيندا سرنجام وئردي. بابك، آزوقه سي قورتارانادك " آذربايجاندان ارمنه گئدن " دره ده (سونيكد)گيزله نيردي. بابكله بيرليكده اونون ايكي قارداشي - مواوييه و آبدوللاه، آناسي، ايبنت ال-كلندانيييه آدلي سونونجو آروادي و بير نئچه خيدمتچي اونون يانيندا ايدي. يقين كي، ايبنت ال-كلندانيييه صونعيك كنيازي واساكين قيزي ايدي و بابك واساكا عربلره قارشي كؤمك ائدندن سونرا اونون قيزي ايله ائولنميشدي، بابك 828-جي ايلده عربلري دارماداغين ائتديكدن سونرا " اونون [واساكين] قيزي ايله ائولندي و اؤز حاكيميتيني بو ويلايته (سونيك) ده شاميل ائتدي. بابه كي ن محض بو آروادي اونو ديله توتموشدو كي، بيزانسا قاچماق اوچون يولو اونون وطنيندن سالسين. بابك و اونونلا گئدنلر هئچ شوبهلنميرديلر كي، اونلاري تقيب ائديب گودورلر؛ يولدا دينجلمك اوچون بير يئرده دايانديقلاري زامان آفشي نين گؤندرديگي دسته گؤزتچيلرين ايشاره سي ايله اونلارا هوجوم ائتدي. بابك، آبدوللاه و خيدمتچيلردن بيري قاچيب آرادان چيخديلار. مواوييه، بابه كي ن آروادي، آناسي و قالان خيدمتچيلر ايسه اله كئچديلر. بابك ايله قارداشي گيزليجه چوخ يول گئتديلر، نهايت، آجليق اونلاري وادار ائتدي كي، آچيق يولا چيخسينلار. بير اكينچيني گؤرنده عرضاق الده ائتمك اوچون خيدمتچيني اونون يانينا گؤندرديلر. بو يئردن بير آز آرالي سرحد قارووولخاناسي وار ايدي و همين ويلايتين (شه كي نين) حؤكمداري كنياز سهل ايبن سومباتين موحافيظ ه دستسي بورادا كئشيك چكيردي. بورايا گلن سهل واختيله عومومي معنافئيي بير اولان بابه كي تانيدي. بابه كي ن بيزانسا گئتديگيني اؤيرنن سهل اونو اؤز قالاسينا دعوت ائده رك دئدي: " بو سه نين اؤز ائويندير و من سه نين نؤكرين. بو قيشي بورادا قال، سونرا نه ائده جگيني قطع ائدرسن " . آج و يورغون اولان بابك سهلين سؤزلرينه ايناندي و اونون تكليفي ايله راضيلاشيب دئدي: " منيم و قارداشيمين بير يئرده قالماغيميز ياخشي دئييلدير، چونكي بيريسي ايكيميزدن بيري نين ايزينه دوشرسه، او بيريسي ساغ قالار. من سه نين يانيندا قالارام، قارداشيم آبدوللاه ايبن ايستيفانوسون يانينا گئدر، چونكي نه لر اولا بيله جگيني بيلميريك، بيزيم ايسه سولاله ميزي داوام ائتديره بيله جك خليفيميز يوخدور. ات-تبري، اوچ، سه. 1223-1224 سهل آفشينه خبر وئردي كي، بابك اونون يانيندادير؛ بير نئچه گوندن سونرا ايسه، سهلين دوزلتديگي اوودا بابك توتولدو؛ سهل اونا گؤره بئله ائتميشدي كي، بابه كي ن توتولماسيندا اوندان شوبهلنمه سينلر " آز سونرا آفشي نين طلبينه گؤره ايبن ايستيفانوس بابه كي ن قارداشي آبدوللاهي دا تسليم ائتدي. سهل ايبن سومبات " اؤز سيينه گؤره سارايدان (خه ليفه ساراييندان) بؤيوك موكافات آلدي: ائرمنيستان، ايبئرييا و آلبانييا اوزرينده عالي حاكيميت اونا وئريلدي، او دا بوتون بو يئرلره پادشاه كيمي حؤكمرانليق ائتدي. " . آفشين بابه كي ن و اونون قارداشي نين اسير آلينديغيني مؤته سيمه خبر وئردي، خليفه اونلارين پايتاختا گتيريلمه سي اوچون امر وئردي. آفشين ايراقا قاييتماغا حاضيرلاشاركن بابكه دئدي: " من سنينله [يراقا] يولا دوشمك نيتينديم، بونا گؤره آذربايجان تورپاغيندا ايسته ديگين شئيه آخيرينجي دفعه باخا بيلرسن " . بابك بئله جاواب وئردي: " من اؤز شهريمه باخماق ايسترديم " .. 837-جي ايل 15 سئتيابردا بابك داغيديلميش و يانديريلميش بززه باخديقدان سونرا برزنده آفشي نين يانينا گتيريلدي. بابك و اونون قارداشي 838-جي ايل 4 يانواردا ساماررايا گتيريلديلر. معسودي نين دئديگينه گؤره، خليفه بابه كي ن اسير آلينديغيني خبر آلان كيمي " اونو سئوينج بورودو و او اؤز سئوينجيني آچيق بيلديردي. قلبه 9بابك اوزرينده قلب) حاقيندا اؤلكه نين هر يئرينه خبر گؤندريلدي. بابك موختصر دينديريلندن سونرا شاققالاندي، اونون باشي، اهاليني قورخوتماق اوچون خوراسانا گؤندريلدي، بدني ايسه ساماررادا آسيلدي. بير چوخ اورتا عصر منبعلرينده بابه كي ن اعدام زاماني گؤسترديگي متانت و مردليگيندن بهس اولونور. مثلا، ات-تنوهي بيلديرير: " متانت و معنوي قوووه يه داير غريبه هئكايه لر آراسيندا آشاغيداكي دا واردير: بابك ال-خوررميني مؤته سيمين يانينا گتيرنده، اونون قارداشي (ترفداري) ال-مزير اونا دئدي: " ائي بابك! سن هئچ كسين گؤره بيلمه ديگي بير ايش گؤرموسن. ايندي ده هئچ كسين دؤزه بيلمه ديگينه سن دؤزمه ليسن! " بابك اونا بئله دئدي: " سن منيم دؤزومومو گؤررسن " . ائله كي، اونو مؤته سيمين يانينا گتيرديلر. مؤته سيم امر ائتدي بابه كي ن اللريني و آياقلاريني اونون گؤزونون قاباغيندا كسسينلر. [جللاد] دا بابكله مشغول اولدو. اولجه اونون ساغ [ليني] كسدي، قان آخاندا، بابك بوتون اوزونو ائله قانا بويادي كي، اوزونده ذره قدر تميز يئر قالمادي. مؤته سيم دئدي: " اوندان سوروشون نه سببه بئله ائتدي؟ " بابكدن سوروشدولار، او دا بئله جاواب وئردي: " خليفه يه [بئل] دئيين: " سن امر ائتدين مني شاققالاسينلار، منيم اعداميم اوچون سن ويجدانينلا جاواب وئره جكسن. لاكين بونا شوبهه اولا بيلمز كي، مندن آخان قاني دايانديرماغا سنين حؤكمون چاتماز و نه قدر كي، باشيم كسيلمه ميشدير، بو قان آخاجاقدير. من قورخورام كي، بوتون قانيم آخيب قورتارسين و اوزومون رنگي قاچيب سولغونلاشسين، آداملار دا بئله دوشونسون كي، گويا من ائله اولدن اؤلومدن قورخموشامميش. محض بونا گؤره من بئله ائتديم، يوخسا قانيمين آخديغي اوچون ائتمه ديم. من اوزومو قانا بوياديم كي، اوزومون رنگي قاچميش كيمي گؤرونمه سين " . اوندا مؤته سيم دئدي: " اگر اونون گؤردويو و باغيشلانماسينا ايمكان وئرمه يهن ايشلر اولماسايدي، بو فايدالي آدامي ساخلاماق دوزگون اولاردي " ، اودور كي، او، [جللادا] امر ائتدي اعدامي داوام ائتديرسين. اونون ال-قولونو كسديكدن سونرا باشيني كسديلر. سونرا بابه كي ن اللريني، آياقلاريني و باشيني اونون قارنينا سوخدولار و اوستونه نئفت تؤكوب يانديرديلار. قارداشي ايله ده بئله ائتديلر. لاكين اونلاردان هئچ بيري نه قيشقيردي، نه ده ذره قدر آه-ناله ائتدي. " — ات-تنوهي، نيشوار، سه. 75. ايبن تقريبئردي دئيير: " بابك اؤز زمانه سي نين قهرماني و خيلافتي دهشته گتيرن بير ايگيد ايدي " — ايبن تقريبئردي، بير، سه. 657-658 ال-موقدسي يازير: " بابه كي ن اوزرينده چالينان قلبه ايسلام [دؤولتيند] ان بؤيوك قلبه ايدي، اونون اسير آلينديغي گون ايسه موسلمانلارين بايرام گونو ايدي " — موتههر ال-موقدسي، سه. 118. نيزاعم اول-مولكون دئيير: " مؤته سيمين اوچ قلبه سي اولموشدو، هاميسي دا ايسلامين شؤهرتي ايدي: بيرينجيسي، رورا اوزرينده كي قلبه، ايكينجيسي، بابك اوزرينده كي قلبه، اوچونجوسو، تبريستانلي مزير گبر اوزرينده كي قلبه. بو اوچ قلبه دن لاپ بيري باش توتماسايدي، ايسلام محو اولاردي " — سيياستنامه، سه. 227-228. اورتا عصر منبعلري نين معلوماتينا گؤره، بو دؤور عرضينده خوررميلر 225500 نفر عسگر و چوخلو عرب سركرده سيني محو ائتميشلر. خوررميلر اوزرينده كي قلبه خيلافت اوچون آسان بير ايش اولمادي. بونون اوچون اساسن اؤز يوكسك دؤيوش كئيفيتلرينه گؤره عربلردن فرقلنن تورك حربي بيرلشمه لرين صفربرلييه آلينميشدي. بوندان علاوه ، بابه كي ن عوصيانيني ياتيرماقدا " خيلافت قوشونلاري ايله بيرليكده ائرمني ناخارارلاري دا اؤز قوشونلاري ايله ايشتيراك ائديرديلر " [82]. بابه كي ن رهبرليگي ايله خوررميلرين عوصياني آذربايجان تاريخينده ان پارلاق صحيفه لردن بيريدير. م.كازيمبگين سؤزلرينه گؤره، آبباسيلر خيلافتينده خالق عوصيانلاري نين مووففقيتلري " قيساموددتلي و كئچيجي اولسا دا، حئيرتلي ايدي " بابه كي ن عوصياني مووففقيتسيزلييه اوغراماسينا باخماياراق، خيلافتين شيمال ويلايتلرينده ياشاميش خالقلارين شووروندا درين ايز بوراخدي. بابه كي ن آرديجيللاري دوققوز عصرين آخيرينادك خيلافتده باش وئرن بوتون يئني عوصيانلارين اؤزگي اولدولار[. خوررميلردن بير چوخلاري اون عصرده ايسمايليلرين تبليغاتينا اويدولار و تصادوفي دئييلدير كي، ايرانين شيمالشرق و شيمال-قرب، خزر دنيزي ساهيلي و كوهيستان رايونلاري سونرالار خوررميلرين آرديجيللاري اولان باطينيلرين داياغي اولدو.
یارپاق لار :


Powerd By : ARZUBLOG.COM Theme Designer : Blogskin.ir