تورك مشاهير و مفاخير لر
AZƏRBAYCAN,QAŞQAE,TÜRKMƏN,XƏLƏC ،ƏFŞAR VƏ...
+0 به يه ن
یاییلیب : سه شنبه 3 خرداد 1390 | یازار : صاديق صاديقي | بؤلوم : شعر،موسيقي و ادبيات | 0 باخيش لار
محمود كاشغري  | عكس و تصاوير | www.Tarikhema.ir


حتما شما هم از چند ماه قبل انتخاب سال ۲۰۰۸ به عنوان سال محمود كاشغري از سوي يونسكو را در مطبوعات خوانده و يا شنيده ايد.
يونسكو سال ٢٠٠٨ را – به پيشنهاد وزارت فرهنگ تركيه- به نام محمود كاشغري زبانشناس مشهور ترك (اصلا از تركان اويغورستان- تركستان شرقي) نامگذاري كرده است.
سال ۲۰۰۸ دقيقا مصادف با هزارمين سال تولد اين شخصيت مشهور تاريخي است كه جزو يكي از پيشرو هاي رشته زبان شناسي و دايره المعارف و لغت نامه نويسي است.
وقتي به زمان هاي بسيار دور و دانشمندان آن زمان فكر مي كنيم اولين حسي كه به ما دست مي دهد حس تعجب است.تعجب از اين كه چطور يك نفر در هزار سال قبل ،زماني كه هنوز كتابت به آن معناي كامل رايج نبوده و اغلب مردم داراي سواد خواندن و نوشتن نبودند عمر خود را صرف اينگونه كار ها مي كند و ماحصل آن يكي از بزرگترين و قديمي ترين دايره المعارف ها و لغت نامه هاي دنيا مي شود .
تصور كنيد اگر كسي امروزه و با وجود انواع وسايل نقليه سريع و وسايل ديجيتال پيشرفته بخواهد تمام كشور هاي تورك نشين را از چين تا قلب اروپا مسافرت نموده ، لهجه هاي مختلف را ياد بگيرد ، فولكولورهاي آنها را ضبط كند و با آنها مدتي زندگي كند ، چند سال بايد صرف كند و چه هزينه گزافي بايد متحمل شود؟!. حالا به حدود هزار سال قبل برگرديد . زماني كه كاغذ براي نوشتن بسيار ناياب بود و وسايل سفر اسب و شتر بودند. نه نقشه درست و حسابي بود و نه امكاناتي كه لااقل بسياري از كار ها را سريعتر كند.تنها چيزي كه در دانشمندان آن زمان وجود داشت همت،بالا بود.
كاشغري اغلب كشورهاي تورك نشين را گشته است.با آنها زندگي كرده ، اخت شده و اغلب شعر ها ، ضرب المثل ها ، گويش ها ، لغات و اصطلاحات را ضبط كرده است و در نهايت در سنين كهنسالي كتاب را به پايان رسانده و از خود براي ما به يادگار گذاشته است.

محمود كاشغري

محمود كاشغري  | عكس و تصاوير | www.Tarikhema.ir

محمود كاشغري يا به بيان كاملتر محمودابن حسين ابن محمد كاشغري در سال ۱۰۰۸ ميلادي(۳۸۰ هجري) به دنيا آمد.عده اي زادگاه او را كاشغر مي دانند ، اما بسياري نيز بر اين عقيده اند كه وي خان زاده اي است كه در شهر بارسغان كه امروزه در شهر قرقيزستان واقع شده است به دنيا آمده و سپس به كاشغر رفته.
آنطور كه نوشته شده است وي در جواني به علت اينكه پدرش فرمانروا بود فنون رزمي و سواركاري را در حد اعلاي خود فرا گرفته اما سپس به علت عشقي كه در دلش ايجاد شده بود به سير و سفر و جمع آوري اطلاعات پرداخت تا كتابهاي خود را بنويسد.
وي سپس به بغداد رفت .اين دوره مصادف شده بود با قدرت روز افزون تورك ها و زمان خليفه عباسي ابولقاسم عبدالله ابن محمد المقتداي بامرالله.به همين دليل نياز به آشنايي بيشتري با زبان و فرهنگ تورك ها در بين حكومت وقت احساس شده بود. همين باعث شد كه اين كتاب بيشتر ارزش پيدا كند.
سال تاليف كتاب را بين سالهاي ۴۶۶ و۴۷۰ حدس مي زنند كه تقريبا كاشغري در آن زمان حدود ۸۸ سال داشته است. به گفته خود كاشغري اين كتاب چهار بار بازخواني ، تصحيح و بازنگري شده است تا كتاب بي نقصي نوشته شود.
وي سپس از بغداد به زاد بوم خود برگشته و در شهر كاشغر ساكن شده است و در سال ۱۱۰۵ ميلادي در سن ۹۷ سالگي در گذشته است.

كاشغر و مزار كاشغري
مزار محمود كاشغري در شهر اوپال در نزديكي كاشغر قرار گرفته است.كاشغر مركز ايالت تركستان چين و يكي از غربي ترين شهرهاي چين است. اين شهر مرواريد جاده ابريشم نام داشته و يكي از قديمي ترين شهرهاي اسلامي چين است.
كاشغر شهري سرسبز و آباد است و رود “قيزيل سو” كه از دامنه هاي “آلا داغ” سرچشمه مي گيرد از ميان اين شهر مي گذرد.اين شهر تاكستان هاي مشهوري دارد.
مزار كاشغري نه در خود كاشغر كه در شهر اوپال قرار دارد .قبلا در مورد مزار كاشغري حدس و گمان هايي زده مي شد اما به طور رسمي تعدادي از باستانشناسان در اواخر سال ۱۹۸۲ توانسته اند مزار وي را در ۴۵ كيلومتري شهر اوپال كشف كنند.وقفيه اين مكان نيز سپس پيدا و منتشر شد و از سال ۲۰۰۶ مزار كاشغري به موزه تبديل شده است و همه ساله ميزبان گردشگران بسياري است.

ديوان لغات الترك

محمود كاشغري  | عكس و تصاوير | www.Tarikhema.ir

ديوان لغات ترك، در اصل لغت نامه-دائره المعارفي براي ياد دادن زبان تركي به اعراب و به زبان عربي است. در اين اثر همچنين در باره تاريخ، فولكلور، ميتولوژي، جغرافيا، مردم شناسي، طوائف و ادبيات تركان پيش و پس از اسلام معلومات داده مي شود و قواعد دستوري زبان تركي و لهجه شناسي آن بررسي مي گردد. نقشه رنگي مدور موجود در ديوان، نخستين نقشه جهان ترك است. محمود كاشغري و اثرش ديوان لغات ترك را بنيانگذار توركولوژي و يا علم تركي شناسي ناميده اند.
بي شك ديوان لغات ترك در رديف سنگ نوشته هاي اورخون، يكي از مهمترين گنجينه هاي ادبي جهان تورك، تركان آزربايجان جنوبي و ديگر نقاط ايران است. اما آزربايجانيان دليل ديگري براي اعزاز و گراميداشت اين اثر گرانقدر دارند. زيرا آنها سهم و نقشي اساسي در حفظ اين اثر و رساندن آن به روزگار ما داشته اند. چرا كه نسخه منحصر به فرد ديوان لغات ترك، تحفه آزربايجان و يا دقيقتر محمد ساوي از شهر ساوه آزربايجان جنوبي به جهان تورك و مدنتيت مي باشد.
اين كتاب نخستين واژه نامه جهان و كتاب توركي پژوهي و به صورت دانشنامه است. كاشغري در اين كتاب مخزني از واژگان توركي تهيه كرده است كه بر اساس قواعد صرف زبان عربي نوشته شده است. وي در اين كتاب براي شرح كلمات از ضرب المثل ها ، شعر هاي حماسي فولكولر ملل تورك و همچنين مثال هايي از زندگي مردم بهره برده است. وي در اين كتاب دو زبان عربي و توركي را در مقابل هم قرار داده و به اين ترتيب قدرت اين دو زبان را مساوي دانسته و حتي اشاره كرده است : “توركي و عربي همچون دو اسب شرط بندي هستند”.
اين دانشنامه در هشت كتاب و هر كتاب در دو بخش و هر بخش بر اساس هنجارهاي صرف زبان عربي سازه بندي شده و حاوي ۷۵۰۰ تكواژ ، ۲۹۰ ضرب المثل و ۲۲۰ قطعه شعر است.
خود كاشغري در مقدمه ديوان خود مي نويسد :
“من شيوه هاي گويشي تيره هاي ترك،تركمن ، اوغوز ، چيگل، يغما، قير غيز و سروده هايشان را فرا گرفتم ،ضبط كردم و بهره ها بردم.بدانگونه كه زبان هر تيره از آنان با بهترين اسلوبي در پيش من گرد آمد. من آن را به رساترين صورت نظم دادم و به آراسته ترين ترتيب بياراستم. به فضل الهي اين كتاب را به عنوان يادگار جاويدان و اندوخته اي ابدي تاليف كردم و ديوان لغات الترك نام نهادم… من اين كتاب را به سخناني سرشار از حكمت ، سجع، امثال،شعر، رجز و نثر بياراستم و به ترتيب حروف ، معجم ساختم. جهت آنكه خواهنده بتواند خواسته خود را در جاي خود و جوينده جسته اش را در جايي كه بايد بيابد، هر كلمه اي را در جاي خود آوردم .ژرفايي آنها را معلوم ساختم و سختي هاي آنها را هموار كردم…. در كتاب براي باز نمودن ديدگاهها ، دانش و جهان بيني تركان ، مثال ها از اشعارشان آوردم.مثل ها و سخنان حكمت آميزشان را نيز كه در فراخي و آسايش و شادماني ، با انديشه هايي والا بر زبان رانده اند، فراهم ساختم….همراه با آن در كتاب كلمات بسيار مهمي گرد آوردم.بدينگونه، كتاب در پاكيزگي و شفافي به نهايت رسيد و در زيبايي و لطافت به غايت برتري برفت.
در اين كار كه دل بر آن داده ام ، از خداوند مدد مي جويم . هر گونه نيرو و توانايي ما از اوست و او ما را بسنده است و نيكوترين ياور ماست. ”
كاشغري در همين مقدمه به حديثي از پيامبر اشاره مي كند كه به گفته خودش از دو نفر از پيشوايان بخارا و نيشابور شنيده است. وي مي نوسيد:
“سوگند ياد مي كنم كه من از يكي از امامان ثقه بخارا و نيز يكي از امامان اهل نيشابور شنيدم و هر دو با سلسله سند روايت كنند كه پيامبر ما چون نشانه هاي رستاخيز و فتنه آخر الزمان و نيز خروج تركان اوغوز را بيان داشت چنين فرمود : زبان تركي را بياموزيد زيرا كه آنان را فرمانروايي دراز آهنگ در پيش است.
اگر اين حديث صحيح باشد – بر عهده راويان آن- پس آموختن زبان تركي كاري بس واجب است و اگر هم درست نباشد خرد اقتضا مي كند كه مردم فرا گيرند”.

تنها نسخه موجود ديوان لغات الترك به خط كاشغري نبوده بلكه به خط يك آزربايجاني اهل ساوه بنام “محمد بن ابي ابكر بن ابي الفتح الساوي” است. ناسخ خود را چنين معرفي مي كند: “از نوشتن فارغ شدم بنده نيازمند به خداي تعالي محمد بن ابي ابكر بن ابي الفتح الساوي ثم الدمشقي، عفا الله تعالي عنه”. در واقع اين نسخه منحصر به فرد ديوان لغات الترك را كه توسط محمد ساوي از شهر ساوه آزربايجان جنوبي استنساخ شده مي بايست “نسخه آزربايجاني ديوان” ناميد. اين نسخه كه تخمينا بعد از گذشت دويست سال از تحرير كتاب در شهر دمشق سوريه نوشته شده اكنون در موزه آياصوفياي استانبول در تركيه نگاهداري مي شود.

نكته جالب در مورد اين كتاب اين است كه تا مدتها اثري از اين كتاب پيدا نشده بود تا اينكه مرحوم علي اميري آن را در راسته صرافها پيدا كرد . ماجرا به طور خلاصه از اين قرار است كه علي اميري مثل هميشه به دوستي به نام برهان بيگ در اين راسته سر مي زده است.يك روز برهان بيگ به او مي گويد يك نسخه خطي گرانقيمتبراي فروش نزد من آورده اند كه مشتري ندارد. كتاب را به بنياد دانش نشان داده ام و آنها قيمت آن را به يك سوم قيمت تعيين شده پيشنهاد كرده اند.علي اميري بعد از نگاه كردن به آن متوجه مي شود كه اثر گم شده بسيار با ارزشي را پيدا كرده است.ارزش كتاب سي لير تعيين شده بود پول كتاب را پرداخت كرده و با عجله به منزل مي رود تا اوراق آشفته ديوان را منظم كند و آن را مطالعه نمايد.بعد ها معلم رفعت اين كتاب را از اميري به امانت مي گيرد و آن را رونويسي و تصحيح مي كند.
به اين ترتيب افتخار نخستين نشر متن اين كتاب نصيب مرحوم احمد رفعت ،معروف به معلم رفعت گرديد كه وي آن را در سال ۱۳۳۵ هجري قمري در استانبول به چاپ رسانيد.
سپس در سال ۱۹۲۸ مرحوم كارل بروكلمان اين كتاب را به زبان آلماني برگرداند.البته اين ترجمه كامل نبود و تنها شامل ۷۹۹۳ تكواژ مي شد.
سپس اين كتاب توسط عاطف قونيه اي و بعد از آن توسط بسيم آلاتاي به تركي استانبولي ترجمه شد.وي در واقع دو ترجمه معلم رفعت و عاطف قونيه اي را كه داراي اشكالات زيادي بودند،تصحيح كرد و كتاب او بي نقص تر از بقيه شد.
در سال ۱۹۶۳ اين كتاب به تركي ازبكي نيز برگردانده شد صالح مطلب اوف با استفاده از ترجمه آلاتاي اين كتاب را در تاشكند منتشر كرد.
ترجمه انگليسي ديوان نيز در سال ۱۹۸۵-۱۹۸۲ توسط دو تن از اساتيد دانشگاه هاروارد به نام هاي روبرت دنكوف و جيمز مك كلي در سه مجلد به چاپ رسيد.
در سال ۱۹۹۷ ترجمه اين كتاب به زبان تركي قزاقي نيز آماده چاپ شد.اصغر كرماشولي آگابايوف در شهر آلما آتي دست به ترجمه اين كتاب زده و آن را در سه مجلد چاپ كرد.
بالاخره در سال ۱۳۸۴ شمسي اين كتاب توسط دكتر حسين محمدزاده صديق به فارسي ترجمه شده و در اختيار فارس زبانان قرار گرفت.در بعضي از مطالب اين متن نيز از اين كتاب كمك گرفته شده است.


یارپاق لار :


Powerd By : ARZUBLOG.COM Theme Designer : Blogskin.ir