اويغورها يكي از گروه هاي قومي ترك هستند كه در مناطق شمال غرب چين امروزي زندگي مي كنند. نام رسمي و چيني اين سرزمين منطقه خودمختار شين جيانگ (يا سين كيانگ) كه به معني سرزمين نويافته مي باشد در سال هاي اخير اين نام بدان اطلاق شده و در گذشته اين سرزمين را تركستان شرقي مي ناميده اند .
اويغورستان كه در آسياي ميانه و در 2500 كيلومتري پكن واقع شده از شمال با قزاقستان، از شمال شرق با مغولستان و از غرب و شمال غرب با قرقيزستان و تاجيكستان هم مرز است. در غرب و جنوب غرب آن افغانستان و در جنوب تبت و كشمير تحت كنترل هندوستان قرار دارد و چين در شرق آن قرار مي گيرد.
تركستان شرقي سرزميني وسيع به وسعت 640،000 كيلومتر مربع مي باشد كه يك ششم قلمرو چين امروزي را در برمي گيرد و از نظر جغرافيايي بزرگترين استان چين محسوب مي شود.
جمعيت ترك اويغورستان كه همه همخون بوده و داراي زبان، سنن و مذهب يكساني هستند توسط امپرياليستهاي سرخ روسي به طور ساختگي به اويغور، قزاق، قرقيز، ازبك و تاتار تقسيم شده اند كه اين سيلست يك سياست جهاني براي از بين بردن قوم ترك و تقسيم آن به چندين قوم و ايجاد نفاق بين قوميت واحد ترك مي باشد . جديدترين سرشماري حكومت چين جمعيت اويغورها را بيش از 7 ميليون، قزاقها را 1 ميليون، قرقيزها را 150000 ، ازبكها را 15000 و تاتارها را 5000 نفر براورد كرده است. با اين وجود بعضي منابع غير رسمي اويغور جمعيت اويغورها را رقمي بيش از 15 ميليون تخمين زده است. علاوه بر اين قبايل، اقوام چيني هان، منچو، هوي و مغولها نيز در اويغورستان وجود دارد. در حال حاضر اويغورها اكثريت جمعيت اويغورستان را تشكيل مي دهند.
تمدن اويغور
مستندات تاريخي نشان مي دهد كه اويغورها پيشينه تاريخي بيش از 6000 سال دارند.(3) در طول تاريخ اويغورها فرهنگ و تمدني درخشان و منحصر بفرد را بوجود آورده اند وخدمات چشم گيري را به تمدن جهان ارزاني كرده اند. در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم، كاوش هاي علمي و باستانشناسي در منطقه اويغورستان منجر به كشف معبد هاي غاري، ويرانه هاي صومعه ها، نقاشي هاي ديواري، همچنين مدارك و كتابها و مينياتورهاي ارزشمندي شد. مكتشفان اروپايي، امريكايي و حتي ژاپني از گنجينه هاي هنري كشف شده در اين منطقه دچار حيرت شدند و اظهار شگفتي كردند بطوري كه گزارش هاي آنها خيلي زود توجه مردم علاقمند زيادي را در اقصا نقاط جهان به اين منطقه جلب كرد. امروزه آثار و اشياء بجا مانده از فرهنگ و تمدن اويغور كلكسيون هاي اصلي موزه هاي برلن، لندن، پاريس، توكيو، لنينگراد و موزه عتيقه جات آسياي مركزي در دهلي نو را تشكيل مي دهند. اين اشيا و بقايا بهمراه دستنوشته ها و اسناد كشف شده در اويغورستان تمدن بسيار سطح بالايي كه اويغورها بدان نايل شده اند را روشن مي سازد.
در طول قرنها اويغورها سه رسم الخط متفاوت بكار برده اند.آنها بعد از اتحاد با تركهاي گوگ در قرون 6 و 7 رسم الخط اورخون را بكار بردند. بعدها رسم الخطي كه به نام رسم الخط اويغور شناخته شد را بكار گرفتند. اين رسم الخط براي مدت 800 سال نه تنها به وسيله اويغورها بلكه ديگر ملل ترك و همچنين مغولها و منچوها در اوايل حكومتشان در چين بكار برده شد. بعد از پذيرش اسلام در قرن 10 اويغورها الفباي عربي را اقتباس كردند و استفاده از اين رسم الخط در قرن 11 كاملا متداول شد.
بسياري از آثار ادبي اوليه اويغور ها ترجمه هايي از متون مذهبي بودايي و منچويي بود، اما آثار داستاني، شعري و حماسي نيز وجود داشته است. بسياري از اين آثار به آلماني، انگليسي و روسي ترجمه شده اند.
بعد از پذيرش اسلام اويغورها به حفظ تسلط فرهنگيشان در آسياي مركزي ادامه دادند. دانشمندان بسياري از اويغورها كه شهرت جهاني داشتند ظاهر شدند و ادبيات اويغور رونق گرفت. در ميان صدها اثر مهم بجا مانده از اين دوره مي توان به “كوتات كو بيليك” اثر يوسف حاس اجب (70-1067)، “ديوان اللغت الترك” اثر محمود كاشغري و “اتابتول حكاياك” اثر احمد يوكنكي اشاره كرد.
اويغور ها دانش وسيعي در در داروسازي و طبابت داشتند. آثار بجا مانده از سلسله سونگ (960-906) نشان مي دهد كه يك طبيب اويغور بنام نانتو به چين سفر كرد و با خود انواع زيادي از داروها را كه براي چيني ها ناشناخته بود به آنجا برد. تعداد 103 گياه مختلف كه در طبابت اويغورها استفاده مي شد در يك دايره المعارف پزشكي چيني كه به وسيله شي ژن (1593-1518) تاليف شده ، ثبت شده است.دانشمندان غربي ادعا مي كنند كه طب سوزني يك كشف چيني نيست بلكه بوسيله اويغورها كشف شده است. در سالهاي اخير مقامات چيني چندين موسسه براي مطالعه طب سنتي اويغور در اويغورستان تاسيس كرده اند.
اويغورها صاحب پيشرفت هاي عظيمي در زمينه معماري، هنر، موسيقي و نقاشي بودند. بر طبق مطالعات دانشمندان غربي ، اسناد كشف شده در اويغورستان ثابت مي كند كه در زماني كه كشاورزان اروپايي از تنظيم و نگارش يك قرارداد حقوقي عاجز بودند يك كشاورز اويغور مي توانست با استفاده از اصطلاحات حقوقي يك قرار داد بنويسد. گزارش شده است كه اويغورها قرنها قبل از اينكه گوتنبرگ ماشين چاپ را اختراع كند از نحوه چاپ كتاب آگاهي داشتند. همچنين گزارش شده است كه در قرون وسطي شعر، ادبيات ، تئاتر، موسيقي و نقاشي چيني بطور گسترده اي از اويغورها تاثير پذيرفته است. ين-د وانگ كه به عنوان سفير در قلمرو پادشاهي قاراخوجاي اويغور در فاصله سالهاي 981 و 984 خدمت مي كرد در كتاب خود مي نويسد: “از تمدن عظيمي كه در پادشاهي اويغور يافتم شگفت زده شدم. زيبايي معابد، صومعه ها، نقاشي هاي ديواري، مجسمه ها، برج ها، باغ ها، خانه ها و قصر هاي ساخته شده در اين سرزمين غير قابل توصيف هستند. اويغورها در ساختن طلاجات، نقره جات، گلدان و سفال با دست مهارت فوق العاده اي دارند. عده اي مي گويند خداوند استعداد و توانايي را يك جا فقط به اين مردم ارزاني داشته است.”
قبل از اسلام اويغورها به مذاهبي مانند شامانيسم، بوداييسم و مانچوايسم اعتقاد داشتند. مذهب بودايي در اوايل عصر تاريخي ما به اويغورستان معرفي شد. اين مذهب به سرعت در ميان مردم ترك اويغورستان گسترش يافت. هنوز ميتوان در شهرهاي كوچا، تورفان و دونهونگ كه محل زندگي اويغورهاي كانچو بوده است ويرانه هاي صومعه هاي معروفي كه بنام مينگ اوي يا هزار بودا شناخته مي شوند را ديد. اين صومعه ها بوسيله اويغورها ساخته شده اند. در شهر كوچا بيش از 50 معبد بودايي، كتابخانه و موسسات تفريحي و رفاهي براي كمك به مستمندان ساخته شده بود. در شهر ختن بدون احتساب صومعه هاي كوچك، 14 صومعه بزرگ وجود داشت. اويغورهاي اويغورستان در سال 934 در دوران حكومت ساتوك بوغارا خان، حاكم خاراهانيد اسلام را پذيرفتند. از آن زمان به بعد اسلام تنها مذهب در اويغورستان تا به امروز بوده است.
قدرت، عزت، شوكت و فرهنگ اويغور كه در طول تاريخ رشد و گسترش يافته بود و بيش از 1000 سال آسياي مركزي را تحت نفوذ و تسلط خود داشت، با تهاجم مانچوها كه خود آنان نيز يكي از اقوام ترك زبان مي باشند كه در شمال چين زندگي مي كنند ، به اويغورستان و در خلال حكومت ملي گراها بخصوص چيني هاي كمونيست رو به افول نهاد و سير نزولي پيمود.
اويغورستان يك كشور اشغال شده است
اويغورستان حداقل به مدت 2000 سال خانه اويغورها بوده و در بيشتر اين دوره 2000 ساله به صورت يك كشور مستقل و آزاد مانده است. با اين وجود چيني ها ادعا مي كنند كه اويغورستان بخش جدايي ناپذير و قديمي چين است. حقايق تاريخي به وضوح نشان مي دهد كه چنين ادعايي توسط چيني ها بر اساس تفسير و توجيه غلط تاريخ مي باشد و به اين اميد بنا نهاده شده كه سركوب و ادغام سرانجام اين تحريف ها را در چشم جامعه جهاني مشروع نشان خواهد داد.
اشغال و تهاجم اويغورستان بوسيله چيني هاي هان در سال 104 قبل از ميلاد شروع شد و اويغورستان چندين بار بوسيله سربازان چيني اشغال شد. اما هيچ كدام از اين اشغال ها مدت زيادي بطول نيانجاميد. آنچه در زير مي آيد مقداري از حقايق تاريخي مربوط به اشغال اويغورستان مي باشد.
لازم به ذكر است كه كاغذي كه چيني ها آن را حاصل اختراع خود معرفي مي كنند نيز از ابداعات اويغورها مي باشد كه اين مورد و بسياري از موارد ديگر توسط حكومت كمونيستي چين جعل شده و به نام چيني ها معرفي شده است كه تاريخ نشان داده كه هيچگاه ماه پشت ابر نمي ماند و روزي انشا الله اين دروغ ها پايان خواهد يافت . امروزه در بين قشقايي ها به عنوان كنفدراسيوني از تركان جهان نيز اويغور ها وجو دارند كه از اويغور ها مي تواند اقوام گله زن و نمدي را معرفي نمود كه هردوي آنها از شاخه ي اويغور هاي متمدن قديم مي باشند .
