تورك مشاهير و مفاخير لر
AZƏRBAYCAN,QAŞQAE,TÜRKMƏN,XƏLƏC ،ƏFŞAR VƏ...
+0 به يه ن
یاییلیب : چهارشنبه 12 مرداد 1390 | یازار : صاديق صاديقي | بؤلوم : شعر،موسيقي و ادبيات | 0 باخيش لار





Mohammad-Hossein-Yeganeh-2.jpg

متن زير مصاحبه اي است با استاد محمد حسين يگانه، از استادان بزرگ دوتار (ايكي تئللي) تركي در خراسان، به لهجه خراساني زبان تركي، انجام شده توسط آقاي محمد توحيدي و چاپ شده در شماره يك مجله "قلم اوجو" (بيرينجي - ايكينجي سايي) ١٣٦٠. آقاي توحيدي از "بام و صفي آباد" و استاد يگانه اهل "قوچان" ميباشد. من آنرا از مقاله "تركي خراساني"، به قلم دكتر جواد هئيت، وارليق، شماره ٥ـ٧١، بهمن و اسفند ١٣٦٧ گرفته ام. در زير هر پاراگراف به لهجه خراساني زبان تركي، معادل آن را به لهجه آزربايجاني زبان تركي – به نيت نشان دادن تفاوتهاي موجود لهجه اي و در واقع مشابهتها و عينيت زباني اين دو گروه لهجه زبان تركي- نيز نوشته ام.

مئهران باهارلي

آشاغيداكي متن، محمد توحيدي`نين خوراسان`دا تورك دوتارينين (ايكي تئلليسينين) بؤيوك اوستالاريندان محمد حسين يگانه ايله آپارديغي بير موصاحيبه¬دير. بو موصاحيبه، "قلم اوجو" درگيسي، ١٣٦٠، بيرينجي - ايكينجي ساييلاريندا چاپ اولموشدور. محمد توحيدي بام و صفي آباد و اوستاد يگانه قوچانليدير. من بو متني وارليق، سايي ٥-٧١`ده چاپ اولان "تركي خراساني" (دكتر جواد هئيت، بهمن-اسفند ١٣٦٧) آدلي مقاله‌ده‌ن آلميشام. تورك ديلينين ايكي لهجه‌سي آزه‌ربايجان و خوراسان لهجه‌له‌ري آراسيندا وار اولان فرقله‌ري و داها دوغروسو بنزه‌رليك و عئينيلييي گؤرسه‌تمه‌ك اوچون هر پاراقرافين آلتيندا بير آييراج (پارانتئز) ايچينده او پاراقرافي آزه‌ربايجان توركجه-سينده ده يازميشام.

مئهران باهارلي

مقام (آهنگ)

مقامو گره‌ك مقام چالاننان سوروشانگ كي مقام نمه‌دي.
(مقامي گره‌ك مقام چالاندان سوروشاسان كي مقام نمه‌دير.)

خوراسانينگ مقام چالانلارونگ اوستاسو، اوستاد محمدحسين يگانه‌دي. بو سوروشماغو سوروشماغونا، يئتيشديك اوستادينگ قوللوغونا. باشدا اوستاددان ايسته‌ديك تمام زاددان اؤنگده، اؤزله‌ريني تورك خلقه تانيشدورسولان و سورا شو نشرييه‌نينگ هر نومره‌سينده بير مقامو سيز عزيزله‌ره تعريف ائدسيله‌ن. اوستاد باشلاروننان گئچه‌نله‌ريني بئله بويودولان:

(خوراسان`ين مقام چالانلارينين اوستاسي، اوستاد محمدحسين يگانه‌دير. بو سوروشماغي سوروشماغينا، يئتيشديك اوستادين قوللوغونا. باشدا اوستاددان ايسته‌ديك تمام زاددان اؤنده، اؤزله‌ريني تورك خالقينا تانيشديرسينلار و سونرا شو نشرييه‌نين هر نومره‌سينده بير مقامي سيز عزيزله‌ره تعريف ائتسينله‌ر. اوستاد باشلاريندان گئچه‌نله‌ريني بئله بويوردولار)

"منگ آدوم محمدحسين، فاميليم يگانه. ياشوم آلدميش ايكي و ايشيم مقام چالماق و اؤگره‌تماق، باش قيرخماق و آز و چوخ حكيمليقدي و قوچاندا مشهد بازارونگ باشوندا دوكانيم با.

("من آديم محمدحسين، فاميليم يگانه. ياشيم آلتميش ايكي و ايشيم مقام چالماق و اؤيره‌تمك، باش قيرخماق و آز و چوخ حكيمليكدير و قوچاندا مشهد بازارين باشيندا دوككانيم وار.)

من قوچاندا دونيايه گلديم و او زمان اون ايل عره‌ب درسي اوخودوم. اون بئش ياشدان مقام چالماغونگ اؤگره‌تماقونو باشلادوم و او زمانداكو اوستادلارونگ آدلارو عوض محمد كؤينه شهه‌رلي (قوچانگ كئينه شهه‌ري)، خان محمد قيتاقو قيتاقليده، كي ايكيسي ام اؤز بير ديلله‌ريميسده‌ن توركديله‌ن.

(من قوچاندا دونيايا گلديم و او زامان اون ايل عره‌ب درسي اوخودوم. اون بئش ياشدان مقام چالماغين اؤيره‌نمه‌يني باشلاديم و او زامانداكي اوستادلارين آدلاري عوض محمد كؤهنه شهه‌رلي (قوچانين كؤهنه شهه‌ري)، خان محمد قيتاقو قايتاقلي ايدي، كي ايكيسي هم اؤز بيرديلله‌ريميزده‌ن توركدورله‌ر.)

ايگيرمي ياشوندا مني سربازلوقا ائرتديله‌ن. من سربازلوقا گئده‌نده تاريمي ام اؤزومنه‌ن ائرتديم. سربازليقدا يولداشلاروم بئله منگنه‌ن اونس توتوبدوردولان كي سربازلوقو بولانان سورا، بوتون دوردولان ييقيلماغا.

(ييرمي ياشيندا مني سربازليغا ائرتديله‌ر. من سربازليغا گئده‌نده تاريمي هم اؤزومنه‌ن ائرتديم. سربازليقدا يولداشلاريم بئله مننه‌ن اونس توتوبدورلار كي سربازليغي بولاندان سونرا، بوتون دوردولار ييغيلماغا.)

سربازليقدان اؤنگده درسيم بولان سورا، باش قيرخماق دوكان آچيبدوردوم. ولي سربازليقدان كي گلديم دوكانومو الده‌ن بئرديم. مجبور اولدوم چوره‌ك چوخارماغونا گئده‌م. بير قله‌ده ايشيمه باشلييه‌م. گئدديم قوچانگ يانوندا بير قله، كي آدو تيتكانليدي، اوندا من باش قيرخيديم. اوچاتا ياتوردوم و قارشوسوندا او قله‌نينگ خلقي منه بار (يازدا بوقدي، آرپا) بئريديله‌ن. بو قله‌ده كردو سؤيله‌ماقيم اؤگره‌نديم."

(سربازليقدان اؤنده درسيم بولان سونرا، باش قيرخماق دوككاني آچيبديرديم. ولي سربازليقدان كي گلديم دوككانيمي الده‌ن وئرديم. مجبور اولدوم چؤره‌ك چيخارماغينا گئده‌م. بير قالادا ايشيمه باشلايام. گئتديم قوچان`ين يانيندا بير قالا، كي آدي تيتكانلي`دير، اوندا من باش قيرخيرديم. اوچاتا؟ ياتيرديم و قارشيسيندا او قالانين خالقي منه بار (يازدا بوغدا، آرپا) وئريرديله‌ر. بو قالادا كوردو سؤيله‌مه‌ييمي اؤيره‌نديم.)
---------------------------------
يوخاريداكي يازيدا گئچه‌ن بير نئچه سؤزون قيسساجا آچيقلاماسي:

قوچان: از مراكز عمده خلق ترك در شمال استان خراسان. صاحب "مطلع الشمس" وجه تسميه "قوچان" را به علت سكونت جمعي سياه چادر از ايل تركي "قوچقانده" كه در اصل "قوچ قويونلو" ميباشد دانسته است: قوچقانده: قوچقانله: قوچقانلي: قوچ+قان+لي: قوچ+ قويون+لو: قوچ قويونلو. يعني ايل قوچدار و گوسفنددار و يا داراي توتم قوچ و گوسفند.

قوچ (كوچ): كلمه اي تركي به معني گوسفند نر، قوچ كه براي تخم كشي استفاده ميشود، مجازا به معني دلاور. از زبان تركي به زبانهاي فارسي و مغولي (قوچا) و مجاري (كوس) و .... داخل شده است. قوچاق و قوچو در تركي به معاني دلاور و پهلوان و لوطي نيز از همين ريشه اند.

قويون: كلمه اي تركي به معني گوسفند، ميش، مجازا رام و مطيع. در تركي باستان، همچنين لهجه هاي مختلف معاصر تركي به اشكال قود، قوي، قوني، قوغون، قويون، قوين، قو˚ن، قۆن، خون، خوي و غيره موجود است. "ن" آخر در كلمه قويون تركي پسوند تصغير است.

قايتاق: ١- يوموشاق ايپليكده‌ن، ايپه‌كده‌ن و ... هؤرولموش باغ، ايپ، بند، تسمه (تسمه-تاسما كلمه اي تركي است)، قيطان (قيطان و يا قايتان كلمه اي يوناني است). ٢- آلداديجي، عداله‌تسيز (در نام اشخاص: قايتماز، قايتماس، قاييتماس = عاديل، عداله‌تلي، حققانييه‌تلي). ٣- تند و پرهيجان.

قايتاغي= Qaytağı = چوخ ايتي بيچيمده اوينانان آزه‌ربايجان و دوغو توركييه خالق بيييسي (اويونو) و بو بييينين هاواسي. ميثال: ارزينجان قايتاغي، كشكه قايتاغي. بو آنلامداكي قايتاق، ١٠ اونجو يوز ايلده گونئي داغيستاندا حؤكوم سورموش لك قايتاق خانليغينين آديندان آلينيپدير.

با: وار
منگ: من
بير ديل: ديلده‌ش، همزبان
بئردي: وئردي
آچيبدوردوم: آچميشديم
اوندا= اورادا (آنجا)
اؤنگده = اؤنده، اؤنجه، قاباقجا
ائرتمه‌ك= چاتديرماق، اولاشديرماق، آپارماق، گؤتورمه‌ك، (بردن، رساندن)
بولماق= تمام شدن و انجام شدن
قله (قالا)= ده، روستا، آبادي، دژ

گرچه‌يه هو!!!

یارپاق لار :


Powerd By : ARZUBLOG.COM Theme Designer : Blogskin.ir