قبل از همه يك نكته را ذكر كنم كه مطلب زير حاصل مطالعه اخير بنده از يك كتاب آموزش زبان توركي آذربايجاني مي باشد كه متاسفانه بنده اسم آن را فراموش كردم. از تمامي خوانندگان به علت اينكه اين مطلب را تأليفي ارسال كردم (چه درست و چه اشتباه) و همچنين عدم ذكر منبع معذرت مي خواهم.
همچنين استفاده از الفباي لاتين در اين مطلب به علت عدم توانايي الفباي عربي در نشان دادن بعضي از حروف توركي مي باشد.
همانطور كه مي دانيم توركي يكي از با قاعده ترين زبانهاي دنيا مي باشد. (تقريباً استثنايي در حالات دستوري آن وجود ندارد). به نظر من آنچنانكه شايسته زبانمان هست آن را نشناخته ايم و از وجود بسياري از قواعد ذاتي زبان خودمان كه در مكالمات روزمره از آنها استفاده مي كنيم، بي خبريم.
يكي از اين قواعد كه زبانمان را از ديگر زبانها متفاوت كرده قانون حيرت آور و معجزه گونه هماهنگي اصوات مي باشد.
اين قانون علاوه بر اينكه شگفتي زبانشناسان را برانگيخته به ما نيز در نوشتن املايي زبانمان كمك بسياري مي كند.
قانون هماهنگي اصوات :
در زبان ما (توركي) برخلاف زبان عربي و فارسي بجاي 6 حرف صدادار 9 حرف صدادار وجود دارد. (تقريباً تمام اصوات موجود در طبيعت).
حروف صدادار در عربي (اَ – اِ – اُ – آ – اي – او) مي باشند اما حروف صدادار در توركي به شرح زير مي باشد. (a-e-ə-ı-i-o-ö-u-ü)
به عبارتي حروف ü-ö-ı در فارسي وجود ندارد.
ı – مانند : Ildırım (رعدوبرق) – ayrılıq (جدايي) و...
ü – مانند : üç (سه 3) – Türk (تورك) و...
ö – مانند : ölüm (مرگ) – ördək (اردك) و...
اين 9 حرف صدادار زبان ما به دو گروه اينجه(ظريف) و قالين(خشن) تقسيم مي شوند. از 9 حرف صدادار 5 حرف آن اينجه و 4 حرف آن قالين مي باشد.
حروف صدادار اينجه و قالين را به خاطر بسپاريد!!
|
ə |
e |
ü |
ö |
i |
اينجه (ظريف) |
|
- |
a |
u |
o |
ı |
قالين (خشن) |
طبق قانون هماهنگي اصوات كلمات توركي يا متشكل از حروف صدادار اينجه(ظريف) و يا متشكل از حروف صدادار قالين(خشن) مي باشند.
بنابراين كلمه اي در توركي و جود ندارد كه متشكل از هر دو گروه صدادار خشن و ظريف باشد. كه اين امر مارا در صحيح نوشتن كلمات از نظر املايي ياري مي كند. به اين ترتيب كه با دانستن اولين حرف صدادار هر كلمه مشخص مي شود كه حروف صدادار آن كلمه تا آخر كلمه از كدام گروه مي باشد.
مثال : حروف صدادار قالين (خشن) :
Aldıqlarımız ({چيزهايي كه} خريديم)
Dağçılardandır (از كوهنوردان مي باشد)
Sular (آبها)
Soruşmudum (پرسيده بودم)
مثال : حروف صدادار اينجه(ظريف):
Bilmək (دانستن)
Bölüm (بخش - قسمت)
Eşitmədiklərimiz ({چيزهايي كه} نشنيديم)
به عنوان مثال ديگر كلمات آت (at) و اَت (ət) را در نظر بگيريد.
كلمه آت داراي يك حرف صدادار قالين(آ) a و كلمه اَت داراي يك حرف صدادار اينجه (اَ) ə مي باشد. بنابراين تمام پسوندهاي اضافه شده به اين كلمات از قانون مذكور پيروي خواهد كرد.
آت – آتلار - آتيم – آتدان – آتلاريميزدان و ...
At – atlar – atım – atdan – atlarımızdan , …
اَت – اتلر – اتيم – اتدن – اتلريميزدن و...
ət - ətlər - ətim - ətdən - ətlərimizdən , …
قانون فوق مخصوص زبان توركي مي باشد و يك نوع موسيقي و آهنگ مخصوصي به زبان ما مي دهد. به همين دليل وقتي يك تورك زبان به زبان ديگري صحبت مي كند تفاوت لهجه پديد مي آيد. و به همين دليل يك غير تورك نمي تواند كلمات توركي را درست تلفظ كند.
توجه داشته باشيد كه اين قانون در كلمات بيگانه و كلمات تركيبي خودمان صدق نمي كند.
به عنوان مثال كلمه Azərbaycan، چون كلمه ايست كه از تركيب 4 كلمه بوجود آمده، قاعده رعايت نشده است.
نكته ديگر اينكه كلمات دخيل در زبان ما طبق قوانين حاكم بر زبانمان دچار تغييراتي مي شوند.
به عنوان مثال كلمه عبّاس و محمود (Əbbas – Məhmud) وقتي كه به زبان ما وارد مي شوند به عابباس و ماحموت (Abbas – Mahmut) تغيير مي يابند.
گاه اين تلفظ هاي متفاوت ما موجب تمسخر ابلهانه نژادپرستاني قرار مي گيرد كه از قوانين حاكم بر زبانمان بي خبر بوده و در ذهن بيمار خود اين گونه تلفظ را به حساب عدم توانايي ملت تورك آذربايجان مي گذارند. در حالي كه قوانين حاكم بر زبانمان نه تنها باعث فخر و مباهات ما مي باشد بلكه حدالامكان كلمات دخيل را نيز با قوانين خود تطبيق مي دهد.
در ضمن قانون ديگري شبيه اين قانون، به نام قانون اويقارليق نيز در توركي وجود دارد كه باز در نوع خود منحصر به فرد مي باشد (البته عموميت قانون هماهنگي اصوات را ندارد).
عشق اولسون آنا ديلينين قدرين بيله نه!...
