تورك مشاهير و مفاخير لر
AZƏRBAYCAN,QAŞQAE,TÜRKMƏN,XƏLƏC ،ƏFŞAR VƏ...
+0 به يه ن
یاییلیب : چهارشنبه 14 اردیبهشت 1390 | یازار : صاديق صاديقي | بؤلوم : سياست و مدنيت | 0 باخيش لار
قنيره پاشايئوا

ميللت وكيلي قنيره پاشايئوا “تاريخه آديني يازان قادينلار” سيلسيلهسيني يازير

او، دونيانين ايلك قادين ساواش پيلوتو اولوب!

او، ايلك تورك قادين پيلوت كيمي آديني تاريخه يازيب.

او، “دونيا تاريخينه آديني يازديران 20 آوياتور”دان بيريدير!
او، مصطفي كمال آتاتوركون سككيز منوي اؤولاديندان بيريدي
بؤيوك آتاتوركون منوي اؤولادي اولان سبيهه گؤكچني گؤرمك و صحبت ائتمك منه ده قيسمت اولموشدو. حديندن آرتيق ماراقلي بير قادين ايدي. اما اونونلا ايستديگيم قدر صحبت ائده بيلمميشديم. بير گون آجي بير خبر ائشيتديك. آتاتوركون منوي قيزي، دونيانين ايلك قادين ساواش پيلوتو اولان سبيهه گؤكچن دولنياسيني دييشميشدي. دونيادان چوخ ماراقلي بير قادين، ماراقلي بير تاريخ كؤچموشدو. اما كؤچن جيسمي ايدي، اونون آدي هله بوندان سونرا دا يوزيللرله اونودولماياجاق. چونكي او، آديني تاريخه يازماغي باجاران بؤيوك قادينلاردان بيري ايدي. او، تورك قيزي، گؤي قيزي، آتاتورك قيزي سبيهه گؤكچن ايدي! تورك قادينينين شانينا شان قاتميش بير قادين ايدي! دونيانين ايلك ساواش پيلوتو كيمي آديني تاريخه يازميش بير قادين ايدي!

اونو داها ياخيندان هاليت كوانجين سبيهه گؤكچنله صحبتلري اساسيندا قلمه آلديغي «بولودلارلا ياريشان قادين»، «سبيهه گؤكچن، تورك قيزي، گؤي قيزي، آتاتورك قيزي» و س. كيتابلاري، فيلملري اوخويوب-گؤردوكدن سونرا داها ياخيندان تانيديم. تانيديقجا بير قادين اولاراق، بير اينسان اولاراق، بير تورك قيزي اولاراق قورور دويدوم. نه ياخشي كي، اونو ياخيندان دا تانيميشديم و صحبت ائتمك ايمكانيم اولموشدو…

او، يئني گونده – نووروز بايراميندا (22 مارت 1913-جو ايل) دوغولوب و 88 ايل عؤمور سوردوكدن سونرا، محض دوغولدوغو گون (22 مارت 2001-جي ايل) وفات ائديب. باشقا سؤزله، يالنيز اؤزونون ايمضا آتديغي ايشلر، حياتيندا رول آلميش اينسانلار باخيميندان دئييل، طبيعتي، تالئيي ايله ده ماراقلي اينسان اونوانيني حاق ائتميشدي.

او، عثمانلينين ايلك پايتاختي اولموش بورسا شهرينده (قوجا عثمانلي دؤولتينين ساكيني اولاراق) دوغولموش، توركييه جومهوريتينين پايتاختي آنكارا شهرينده (لاييق جوموهوريتين دونيايا اون سالميش اؤولادي كيمي) وفات ائتميش و ياشامي بويو، نئجه دئيرلر، پايتاخت روحونون، دؤولت روحونون داشيييجيسي اولموش، بونون يانيسيرا خالق آدامي، ائل قيزي كيمليگيني (و ده تورك قيزينين يئتنييني) تجسسوم ائتديرميشدير. گؤرونور بو تجسسوم، نئجه دئيرلر، يئر هاديسليگيندن چيخيب، گؤيلر قيزي اولماقلا مومكون ايميش!

بو قادين، حياتي ماراقلي تصادفلر، ماراقلي اينسانلار و ماراقلي اولايلارلا سوسلنميش تورك قيزي سبيهه گؤكچندير!

اوشاقليق ايللري و آتاتوركله تانيشليغي

بورسا ويلايت باش كاتيبي اولان هافيز مصطفي عزت بي ايله خئيريه خانيمين قيزي اولان سبيهه، اديرنه دفترداري اولان آتاسي هافيز عزت بي، “گنج توركلر” حركاتينين ايشتيراكچيسي اولماسي اساس گتيريلهرك بورسايا سورولموشدو. آنا و آتاسيني كيچيك ياشلاريندا ايتيرن و بؤيوك قارداشي طرفيندن بؤيودولن سبيهه، 1925-جي ايلده (12 ياشيندايكن)، آتاتوركون بورسا زيارتي سيراسيندا اونونلا گؤروشمهيه نايل اولموشدور. او، آتاتوركه اوخوماق ايستديگيني سؤيلميش، اونون رغبتيني قازانماغي باجارميشدي. سبيههنين اؤتكم دانيشيغي اولو اؤندرين خوشونا گلينجه بو گؤروش، سبيههنين حياتيندا يئني صحيفهسينين آچيلماسينا سبب اولور… او، آرتيق دؤولت باشچسيسي طرفيندن منوي اؤولادليغا گؤتورولموشدو. بؤيوك آتاتورك بو 12 ياشلي بورسالي اوشاغين – همين دؤورده چوخ چتين حيات شرطلري آلتيندا ياشايان قيزجيغازين بؤيوك گلجييني گؤرورموش، سانكي…

بئلهليكله، آتاتورك، سبيههنين بؤيوك قارداشيندان ايزين آلاراق، اونو اؤولادليغا گؤتورور و اؤزو ايله آنكارايا آپارير.

سبيهه، چانكايا ايبتيداي مكتبيني، آرناووتكؤي آمئريكان قيز كوللئجي و اوسكودار آمئريكان قيز كوللئجينده تحصيل آلدي. بو آرادا سههتينده موشاهيده اولونان ناراحاتليقلار سببيله تحصيليني ياريدا كسيب هئيبهليادا و ويانادا مواليجه آلدي. سونرا بير مدت فرانسيزجاسيني اينكيشاف ائتديرمك مقصدي ايله پاريسده ياشادي.

1934-جو ايلده “سويادي قانونو”نون چيخماسيندان سونرا مصطفي كمال سبيههيه گؤكچن سوياديني وئردي. آدين، سويادين اونون داشيييجيسي اوزرينده تأثيري اولدوغونا اينانساق، بو كيمي صحبتلرده، گؤكچن سويادلي سبيههنين گؤيهجن قالخديغيني، گؤيجن اون قازانديغيني اؤرنك وئره بيلريك، يقين…

گؤكچن هاواچيليقلا (گؤك(/ي)چنليكله) تانيش اولور

سبيهه گؤكچن، 1935-جي ايلده “توركقوشو”نون آچيليش تؤرهنينده آپاريلان موتورسوز اوچاق (پلانئر) نوماييشيندن تأثيرلنهرك، هاواچيليغا ماراق گؤسترمهيه باشلادي. آتاتوركون ده دستك وئرمهسي ايله 1935-جي ايلده تورك هاوا قورومونون توركقوشو مولكي آوياسيا مكتبينه گيردي، آنكارادا موتورسوز اوچاق متخصصليگي ساحهسينده ايلك مهارت درجهسيني (بو درجهنين وئريلميش اولدوغونو تصديق ائدن اؤدول) آلدي.

گؤكچن، يئددي اوغلان طلبه ايله بيرليكده كريما گؤندريلهرك تحصيلينينين آلتي آييني كوكتئبئل آلي آوياسيا مكتبينده تاماملادي. او، كيريمين آرديندان موسكوايا، موتورلو اوچاق مكتبينه گئتميي پلانلاشديريردي. آنجاق منوي باجيسي زهرانين اؤلوم خبريني آلينجا بو دوشونجهدن داشيناراق اؤلكهسينه دؤندو.

بير مدت دونيادان كوسن، سانكي هر كسله اينجيك كيميميش داورانان دويغوسال سبيهه، منوي آتاسينين ايسرارلاري ايله يئنيدن چاليشمالارا باشلادي. اسكيشهير آوياسيا مكتبينده سامي اوچان و موهيددين بيدن اؤزل اوچوش درسلري (تليمي) آلدي.

25 فئورال 1936-جي ايلده او، ايلك دفعه موتورلو تييارهده اوچماغا باشلادي.

آتاتورك دئدي، سبيهه يئرينه يئتيردي…

گؤكچهنين، اوچوش درسلرينده گؤسترديگي اوغورلاري گؤرن آتاتورك، اونا بونلاري سؤيلهدي: “مني چوخ خوشبخت ائتدين… ايندي آرتيق سنين اوچون پلانلاشديرديغيم شئيي آچيقلايا بيلرم… بلكه ده دونيادا ايلك هربچي قادين پيلوت سن اولاجاقسان… بير تورك قيزينين دونياداكي ايلك هربچي قادين پيلوت اولماسي نه ايفتيخارئديجي بير اولايدير، تخمين ائدرسن، دئييلمي؟ ايندي درهال حركته كئچهرك سني اسكيشهيردكي اوچاق مكتبينه گؤندرهجهيم. اورادا اؤزل بير تحصيل آلاجاقسان.”

او ايللرده قيزلار حربي مكتبلره قبول ائديلمديگي اوچون اؤزل بير اونيفورما گئيينديريلهرك اسكيشهير آوياسيا مكتبينده، 1936-1937-جي ايللرده 11 آي بويونجا اؤزل تحصيل آلدي. بو تحصيلدن سونرا اونا ايبتيداي صينيف معلمي نووئيره اويقوچ يولداشليق ائتدي. گؤكچن، مهارت درجهسي آلديقدان سونرا 6 آي اسكيشهيردكي I هاوا آلاييندا خيدمت ائتدي؛ بو سيرادا تراكيا و ائگئ مانئورلرينه قاتيلدي.

1937-جي ايلده دونيانين ايلك قادين ساواش پيلوتو اولدو. پرئزيدئنت، باش ناظر و باش قرارگاه ريسينين ده ايشتيراك ائتديگي بير تؤرنله اونا تورك هاوا قورومو موراسسا (ايفتيخار) مئدالي وئريلدي. 30 آوقوست 1937-جي ايلده “حربي اوچوشلار عذره اوستا” درجهسي آلدي.

سبيههدن بؤلوجولره گؤزداغي

1937-جي ايلده فرانسانين، هاتايي سوريايا تهويل وئرمهيه هازيرلاشديغي بارهده خبرلر، آنكارادا سرت تپكيله قارشيلاندي. اونيفورماسيني گئين سبيهه گؤكچن فرانسيز ائلچيسينين اؤنونده هاوايا اوچ دفعه آتش آچدي و “هاتايين وطنه قاتيلماسي اوچون گرك اولارسا سيلاهلاناريق” دئدي. اولاي سونوندا هبس ائديليب محكمهيه چيخاريلان و قانونون طلبيله بير گون هبسده ياتان سبيهه گؤكچهنين چيخيشي سايهسينده پلان باش توتموشدو. يعني، بونونلا توركييني بؤلميي دوشوننلره گؤزداغي وئريلميش، قرارليليق گؤستريلميشدي.

بورسالي قيزين “بياز قارتال”لي بالكان سفري

1938-جي ايلده اوچاغييلا 5 گون سورن بالكان سفري گئرچكلشديرن خانيم گؤكچهنين اونو بيردنبيره داها دا آرتدي و بوتون دونيايا ياييلدي. مسئله اوندايدي كي، بو سفر فيكري، همين دؤورده مؤوجود اولان بالكان پاكتينين آنكارادا ييغيشان هئيت عضولرينين سبيهه گؤكچنله تانيش اولدوقدان سونرا اونا اوچاقلا پايتاختلارينا گلميي تكليف ائتمهلري اوزرينه دوغموشدو. و گؤيلر قيزي گؤكچن، آتاتوركون آرزوسو اوزرينه بو سفري يانينا بير ماشينيست بئله آلمادان – تكباشينا گئرچكلشديرميشدي!

او، وولتئئ تيپي بير اوچاقلا ايستانبولدان هاوالانديقدان سونرا آفينايا، آرديندان سوفيا و بئلقرادا اوچدو. اونا كئچميش يوقوسلاويا سلاحلي قوهلرينين باش قرارگاه ريسي طرفيندن “بياز قارتال” نيشاني وئريلدي. ايستك اوزرينه بوخارئستده بير گؤستري اوچوشو گئرچكلشديرديكدن سونرا، 22 يوندا ايستانبولا دؤندو.

بالكان سفري، مطبوعاتين بؤيوك ايلگيسيني اويانديردي و سبيهه گؤكچهنين هر يئرده گؤيلرين قيزي اولاراق آنيلماسينا سبب اولدو.

آتاتوركون وفاتيندان سونرا

منوي آتاسي آتاتوركون وفات ائتمهسينين آردينجا، آتاسيزليغين (آتاتوركسوزلوگون!) هوزنونو آغير كئچيرن خانيم گؤكچن، معين واخت سونرا، ياواش-ياواش حياتيني يئنيدن دوزنه سالماغا باشلادي. داها سونرا، قادينلارين اوردودا خيدمت ائتمهسينه داير قانون قبول ائديلميديگي اوچون سبيهه گؤكچن اوردودان آيريلدي و توركقوشو اوچوش مكتبينده باش معلم تعيين ائديلدي. او، 1955-جي ايله قدر بو وظيفهسيني باشارييلا سوردوردو؛ او جملهدن تورك هاوا قورومو ايداره هئيتينين عضوو اولدو. حياتي بويونجا توپلام 22 فرقلي يونگول بومبارديمان و آكروباتيك تيياره ايله اوچموش گؤيلر قيزي، هميشه اؤز پئشهسينه وورغونلوق، ايشينه سئوگي، اؤلكهسينه، اولوسونا سايغي و طبيعي كي، منوي آتاسينين ائتيمادينا قارشي دويارليليق هيسسلريني نوماييش ائتديردي. اصلينده، بو يئرده “نوماييش ائتديردي” سؤزو بلكه بير او قدر ده يئرينه دوشمور، چونكي او، بو دئييلنلري تجاللا، تظاهر ائتديرير؛ باشقا سؤزله، ايشين اؤزو اونون پئشكارليغيني تجسسوم ائتديريردي.

گؤكچن، 1940-جي ايلده هاوا مكتبينده حربي جوغرافيا و توپوقرافيا معلمي ايشلهين، باش لئيتئنانت كمال اسينر ايله ائولندي و …داها بير ماراقلي آدديم آتاراق حيات يولداشينا گؤكچن سوياديني گؤتورميي تكليف ائتدي و اونو بونو قبول ائتدي؛ آنجاق اوچ ايل سونرا، 12 يانوار 1953-جو ايلده حيات يولداشيني ايتيردي.

بو دا …سون اوچوش

تورك توپلومو و تورك قادينيني تانيتماق مقصدي ايله، 1953-جو و 1959-جو ايلده دعوت ائديلديگي آبش-آ گئدن خانيم گؤكچن اوچون بؤيوك بير آمئريكا سفري دوزنلندي.

سون اوچوشونو 1996-جو ايلده – 83 ياشيندا (!) ايكن فرانسيز پيلوت دانيئل آجتون ايله برابر فالجون-2000 تييارهسي ايله ائتدي.

“دونيا تاريخينه آديني يازديران 20 آوياتور” آراسينداكي تك…

سبيهه گؤكچن 1996-جي ايلده كاريئراسينين ان بؤيوك اؤدولونو آلدي. آمئريكا آوياسيا اوستا ظابط كوللئجينين مزون تؤرني اوچون دوزنلنن قارتاللار توپلانتيسينين شرف قوناغي اولاراق ايشتيراك ائتديگي ماكسوئلل هاوا بازاسينداكي تؤرنده “دونيا تاريخينه آديني يازديران 20 آوياتوردان بيري” سئچيلدي. او، بو اؤدوله لاييق گؤرولن ايلك و تك (!) قادين تييارچي اولدو.

الويدا، گؤيلر! سلام، گؤيلر!

سبيهه گؤكچن 2001-جي ايلده، گيريشده وورغولاديغيميز كيمي، تام دوغوم گونونده (22 مارت) آنكاراداكي گولهانه حربي تيبب آكادئمياسيندا وفات ائتدي. وفات ائتديگي گون 88 ياشي تامام اولوردو.

وفاتيندان 2 ايل اؤنجه حقوقون آليليگي درنيي طرفيندن شرفينه دوزنلنن تؤرنده، اونون آدينا بستهلنن، كلاسسيك روك اوپئرا طرزيندكي اثر سسلنديريلركن چوخ دويغولانميش، سانكي يئنه گؤيلره اوغورلاناجاقميش كيمي هيجانوئريجي آنلار ياشاديغيني گيزلتمميشدير.

يئري گلميشكن، خانيم گؤكچن، حياتي بويو بير سيرا اؤدول و مئداللارلا تلتيف اولونموشدور. بونلاردان بير قيسميني يوخاريدا آرتيق قئيد ائتميشيك. علاوه ائدك كي، رومينيا اوردوسونون ماهير هاواچي دؤش نيشانيني، تراكيا و ائگئ مانئورلري موناسيبتي وئريلن خاطره مئداللاري، تورك قادينينين سئچمه و سئچيلمه حاقي قازانماسينين 50-جي ايلدؤنومو موناسيبتي ايله تبمم-ده دوزنلنن تؤرنده وئريلن “مسلكلرينده اؤنجو قادينلار” پلاكئتي، سلجوق اونيوئرسيتئتينين “فخري دوكتورو” اونواني، تهق طرفيندن 1989-جو ايلده وئريلن قيزيل مئدال، 1991-جي ايلده بئينلخالق آوياسيا فئدئراسياسينين آوياسيانين بوتون نؤولرينده اوستون باشاري گؤسترن كادرلارا وئرديگي فاي قيزيل مئدالي، هابئله تورك سلاحلي قوتلرينين، چئشيدلي درنك و قورولوشلارين وئرديگي داها 28 ادد پلاكئت… بير باشاريلي قادينا، دؤولت، فرقلي قوروم و قورولوشلار ترفهيندن، مسلكداشلاري (عموماً خالق) طرفيندن وئريلن ديرين ايفادهسي – اؤزونويفادهنين ديري، تورك قادينيني (قادينليغي!) ايفادهنين ديري، آتا ائتيمادينا قارشيليق ازمكارليغين ايفادهسي!..

سبيهه گؤكچن – تورك قيزي، گؤي قيزي، آتاتورك قيزي

عزيز اوخوجوم، زريف جينسين نمايندهسي اولان بير اونلو اينساندان، بير تورك قيزيندان بحث ائدركن، هاشييه چيخيرميش كيمي، بير اويغونسوز اولايا دا موناسيبت بيلديرمك ايسترديم. بو دا، سبيهه گؤكچن آدينا (نئجه دئيرلر) ييه دورماق ايستهينلرله باغليدير. بلليدير كي، يالنيز اون قازانميش، آديني تاريخه يازميش اينسانلار باشقالارينين ماراق دايرهسينه گيرير، كيملرسه اونو “اؤزونونكولشديرمي”ا چاليشير. او دا بلليدير كي، بو حال، كيچيك استثنالار نظره آلينماسا، بير قايدا اولاراق، ماگيكال سيندرومدان اذيت چكن “قونشو”لاريميزدا موشاهيده اولونور. بئله كي سون ايللرده سبيهه گؤكچهنين ائرمني اصيللي اولدوغو بارهده اساسسيز ادعالار اورتايا آتيلميشدير.

هر نه قدر خوش اولماسا دا بير-ايكي كليمه ايله بو مسئلهيه توخوناق.

2004-جو ايلده آنتئپ اصيللي ائرمنيستان وطنداشي خريپسيمئ قازاليان، گؤكچهنين اونون خالاسي اولدوغونو و اصل آدينين خاتون سئبيلجيان اولدوغونو ادعا ائتدي. قازاليانا گؤره، هاتون، باجيسي ديروخي ايله بيرليكده شانليورفانين سايلاققايا (جيبين) كؤيوندكي يئتيمخانايا وئريلميش، 5-6 ياشلاريندا ايكن آتاتورك طرفيندن اؤولادليغا قبول ائديلميشدير. (تانيش مئتوددور، دئيلمي؟ آزربايجانين نئچه گؤركملي اؤولاديني، نئچه ديريميزي، ميللي ثروتلريميزي “ائرمنيلشديرمي”ا جهد ائتديكلري كيمي…)

لاكين حقيقت بودور كي، سبيهه گؤكچن، تهق طرفيندن يايينلانان خاطرهلرينده (نئجه كي، آرتيق بو بارهده يوخاريدا بيلگي وئرميشيك)، اديرنه دفتارداري اولان آتاسي هافيز عزت بيين “گنج تورك” اولدوغو گركجسيله بورسايا سورگون ائديلديگيني آنلادير. بؤيوك قارداشي نشتين آتاتوركون جانگودني اولدوغونو، 1925-جي ايلده آتاتوركله گؤروشمه فورصتي بولدوغونو و اؤولادليغا قبول ائديليگيني سؤيليير. “سبيهه گؤكچن: تورك قيزي، گؤي قيزي، آتاتورك قيزي” آدلي سندلي فيلمي حاضرلايان رئژيسسور گولشاه چئليكر، ائرمني ادعالارينا قارشي بونلاري بيليرميشدير: “سبيهه گؤكچن اؤولادليغا قبول ائديلديگي زامان گئرچكدن 5-6 ياشلاريندا اولسايدي، ايلك اوچوشونو گئرچكلشديرديگي زامان (1935-جي ايلده) 15 ياشيندا اولمالييدي”. آنجاق اصلينده سبيهه گؤكچن ايلك اوچوشونو 22 ياشيندا حياتا كئچيريب.

سبيهه گؤكچهنين اؤگئي باجيسي اولكو آداتپه، گؤكچهنين اقراباسي اولان حيات يولداشي اؤكه آداتپه و گؤكچني ياخيندان تانييان قزئتچي (يازار) اورخان قاراوهلي ايله بيرليكده دوزنلديگي مطبوعات توپلانتيسيندا ادعالاري يالانلادي.

تهق-نين يايديغي يازيلي آچيقلامادا، حاقلي اولاراق، بو ادعالارين سبيهه گؤكچن حياتدا ايكن ديله آلينماماسيني و اؤزونه جاواب حاقي تانينماييشي تنقيد ائديلدي و بو دورومون پلانلانديغي ايرهلي سورولدو.

***

…و نهايت، سبيهه گؤكچن، 30 آوقوست 1937-جي ايل تاريخينده اسكيشهير اوچاق مكتبيندن مزون اولاركن ائتديگي چيخيشيندا دويغولاريني بو شكيلده ديله گتيرميشدير: “…نه خوشبختم كي، بو شرف براتيني، ميللتيمين و وطنيمين ان بؤيوك شرفه يئتيشديگي بو قوتسال 30 آوقوست گونونده آلميش اولورام”.

منه قالسا، يالنيز ائله بو سؤزلردن يولا چيخاراق، سبيهه گؤكچهنين كيمليگي، اوريي، عشقي، چاليشمالارينين پرئدمئتي بارهده فيكير يوروتمك، قرارا گلمك اولار.

گؤيلرده اوچان گؤيجن روحونا سلام اولسون، سايين گؤكچن
یارپاق لار :


Powerd By : ARZUBLOG.COM Theme Designer : Blogskin.ir