http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRX5iNwBRyq1yfIv2HSOq92u2l3ZPoLAq4g8XTkO3m9rmE4u_SL63I5Xg آذربايجان ميلي ايستيقلال حركاتي نين و شرقين ايلك جمهوريتي آذربايجان دئموكراتيك جومهوريتي نين تمل داشيني قوران؛ حياتي، زنگين حاديثه لرله دولو بير داستانا چئوريلن، اؤلومسوز ليدئر محمد امين رسولزاده 1884، يانوارين 31-ده باكي نين نووخاني كندينده آنادان اولموشدور. آتاسي دين خاديمي اولسا دا،حياتا آچيك گؤزله باخميش، مكتب ياشينا چاتميش اوغلونو شرعيت درسلريني دئييل دونيوي علملر اؤيرنمه يه يؤنلنديرميشدير. اونون،اوغلونو مشهور پئداقوق ج.م قنيزاده نين مودير اولدوغو ايكينجي " روس-موسلمان " مكتبينه قويماسي گله جك موتفككيرين طالعيينده موهوم رول اويناميشدير. بوراني بيتيرديكدئن سونرا م.ا. رسولزاده اؤز تحصيليني باكي تئخنيكي مكتبينده،روس ديلينده داوام ائتديرميشدير. اونون اينقيلابي فعاليتي نين ايلك دؤورو ده محض بو دؤوره تصادوف ائدير. 1902-جي ايلده 17 ياشيندا اولان م.ا. رسولزاده " موسلمان گنجليك " تشكيلاتيني ياراتميشدير. بو ييرمي عصرده آذربايجاندا روس موستملكه سينه قارشي موباريزه آپاران ايلك سياسي تئشكيلات ايدي. بير آز سونرا " موسلمان دئموكراتيك " موساوات " جمعيتي " ادي ايله گيزلي فعاليت گؤسترن بو تشكيلاتين بير قولو دا ايراندا قورولموش و بورادا باشلايان مشروطه اينقيلابينا ايستيقامت وئريجي رهبر قوووه يه چئوريلميشدير.م.ا. رسولزاده ادبي ياراديجيليغا دا بو ايللرده باشلاميش، " موخممس " آدلي ايلك " شرقي روس " قزئتينده چاپ اولونموشدور.1904-جو ايلين آخيرلاريندا " هوممت " تشكيلاتي يارانميشدير و بو تشكيلاتين بانيلريندن بيري ده م.ا. رسولزاده اولموشدور.تشكيلاتين " همت " آدلي قزئتي ده چاپ ائديلميش و بو قزئتين ناشيرلريندن بيري ده م.ا.رسولزاده اولموشدور. 1906-جي ايلدن قزئت " تكامول " آدي ايله چيخير. همين ايللرده باكي نئفت معدنلرينه و آذربايجانين آيري آيري بؤلگه لرينه اينقيلابي اينتيباهنامه لرين، قزئتلرين چاتديريلماسي دا رسولزاده نين ادي ايله باغليدير.موعين مودت او " ايرشاد " قزئتي نين مووققتي رئداكتورو اولموشدور. 1907-جي ايلده چيخميش گله جگين بؤيوك بسطكاري او. حاجيبيووون " تورك-روس و روس-تورك لوغتي " كيتابي نين دا ناشيري م.ا. رسولزاده اولوب.1908-جي ايل دئكابرين 5-ده م.ا. رسولزاده نين " قارانليقدان ايشيغا " آدلي پيئسي صحنه يه قويولدو.پيئسين آنا خطي اويانيش و ايستيقلال حركاتي نين تبليغي تشكيل ائديردي. او اؤزونون بو اثري ايله آذربايجانا موختاريت شوعاري فيكريني يايماغا باشلاميش وئ روس چاريزم اوسول ايداره سي ايستيبداديني ييخماغا چاغيريردي.بو اثردن باشقا م.ه. رسولزاده نين همين ايلده يازديغي " ناگاهان بلا " اثري واردير.1908-جي ايلين آخيريندا م.ه. رسولزاده چار اوسول-ايداره سي طرفيندن اونون حبسي تهلوكه سي ايله علاقه دار اولاراق باكيني ترك ائده رك ايرانا يولا دوشور. او،ايراندا شاهليق اوسول ايداره سينه قارشي باشلاميش مشروطه اينقيلابي نين رهبرلريندن بيري اولور. م.ا. رسولزاده تبريزده خالقيميزين ميللي قهرماني ستترخان و سيلاحداشلاري ايله گؤروشور.جنوبي آذربايجا نين شهر و كندلريني گزير، اؤز دوغما خالقينين آجيناجاقلي وضعيتيني ياخيندان موشاهيده ائدير. بو موشاهيده لر سونرالار اونون ياراديجيليغينا دا تاثير ائدير.چار حؤكومتي ايرانداكي اينقيلابي حركاتدان قورخويا دوشه رك،اونون رهبرلريندن بيري اولان م.ا. رسولزادني اؤلكه دن چيخارماغي شاهليق اوسول ايداره سيندن طلب ائدير.م.ا.رسولزاده تعقيبلردن ياخا قورتارماق اوچون ايستامبولا موهاجيرت ائدير. او،توركييه نين پايتاختيندا هميئرليلري علي بي حوسئينزاده و احمد بي آغايئوله گؤروشموش، يوسيفبي آكچوراوغلو ، زييا گؤكالپ و باشقا گؤركملي عاليملرله ياخينليق ائتميشدير.1911-جي ايلده فعاليته باشلايان " تورك يوردو " درگيسي نين فعال يازارلاريندان اولموشدور. اونون بو درگيده بير نئچه مقاله سي چاپ اولونموشدور. بونلاردان " ايران توركلري " مقاله سي داها چوخ ماراق دوغورور.1913-جو ايلده رومانوولارين 300 ايلليگي ايله علاقه لي عفوي-اومادان سونرا باكييا قاييدير.او، هله ايستامبولدايكن اونون گؤستريشي ايله كئچميش هوممتچيلر طرفيندن اساسي قويولموش " موساوات " پارتيياسينا داخيل اولموش و اونون رهبرلريندن بيري اولموشدور.1914-جو ايل سئنتيابرين 16-دا شاعير.ژورناليست ويازيچي الابباس مونزيبين رئداكتورلوغو ايله آيدا ايكي دفعه چيخان " ديريليگين " درگيسي نين ايلك سايي چاپدان چيخدي. رسولزاده نين " ديريليك ندير؟ " آدلي باش مقاله سي درگيني ايدئياسيني موعينلشديرير و خالقيميزي ميللي اويانيشا چاغيريردي.م.ا. رسولزاده 1915-جي ايلين آوقوستوندان " آچيق سؤز " قزتيني نشر ائدير كي، بو دا گيزلي فعاليت گؤسترن " موساوات " پارتيياسي نين اورقاني ايدي.1917-ده فئورال بورژوا اينقيلابي باش وئردي.بؤيوك روس ايمپئريياسي داغيلماغا اوز قويموشدو. اسن آزادليق مئهي موستملكه حاليندا اينله مكده اولان خالقلاردا اؤز موستقيل دؤولتلريني قورماق هوه سي قالديرميشدي.1917يجي ايلين ايكينجي ياريسيندا " موساوات " پارتيياسي ايله " تورك عدم مركزيت " پارتيياسي بيرلشيب " تورك عدمي مركزيتي پارتيياسي " موساوات " آدي آلتيندا چيخيش ائتمه يه باشلادي.اونون شؤعبه لري نينكي آذربايجا نين بوتون بولگه لرينده،همچنين اوكراينا،گورجوستان،روسييا،توركيستان و ايرانين بير چوخ شهرلرينده تشكيل ائديلميشدي.1917-جي ايل اوكتيابرين 26-دان 31-نه دك 500 نوماينده نين ايشتيراكي ايله باكيدا طنطنه لي شكيلده كئچيريلن " تورك عدمي مركزيتي پارتيياسي " موساوات " اين بيرينجي قورولتايي كئچيريلدي و رسولزاده همين قورولتايدا مركزي كوميته نين صدري سئچيلميشدير. همين دؤور خالقيميزين تاريخينه ميللي آذربايجان حركاتي كيمي داخيل اولموشدور.1918-جي ايلين مايين 26-سيندا زاقافقازييا سئيمي داخيلي چكيشمه لر نتيجه سينده داغيلدي.همين آيين 27-ده موختليف پارتييالارين عوضولريندن عيبارت ميللي شورا ياراندي و م.ا. رسولزاده سس چوخلوغو ايله ميللي شورا نين صدري سئچيلدي.1918-جي ايلين مايين 28-ده بوتون اؤلكه لرين راديوستانسييالاري و قزئتلري آذربايجان ايستيقلاليتيني بوتون دونيايا يايديلار، م.ا. رسولزاده نين قوردوغو آذربايجان دئموكراتيك جومهوريتي نين عؤمرو قيسا جمعي 23 آي اولماسينا باخماياراق آذربايجان خالقينا موستقيلليگين شيرين داديني دادديردي. بو دؤولتين روس كوممونيست ايمپئريياسي طرفيندن سقوطا يئتيريلديگيندن،1920 ايلين آپرئليندن دا ايكينجي موسقيلليك دؤوروموزه دك آذربايجان خالقي او ايستيقلالين عشقييله ياشادي. gunazport

آرديني اوخو

سولئيمان روستم آذربايجان سووئت شئعري‌نين اينكيشافيندا بؤيوك خيدمت‌لري اولان صعنتكار‌لار‌دان بيري‌دير. اونون ياراديجيليغيندا يئني حياتين و اينقيلابين ترننومو, ائلجه ده جنوب مؤوزوسو موحوم يئر توتور. حياتي: سولئيمان روستم 1906-جي ايلده باكينين نووخاني كندينده آنا‌دان اولموشدور. ايلك تحصيليني باكيداكي روس-تاتار مكتبينده آلميش‌دير. سولئيمان روستم تحصيليني نريمان نريمانوو آدينا سنايئ مكتبينده داوام ائتميش‌دير. او 20-جي ايللرده باكي دؤولت ئونيوئرسيتسينده و موسكووا دؤولت ئونيوئرسيتسينده ده اوخوموشدور. سولئيمان روستم امك فعاليتينه “گنج ايشچي” قزئتينده باشلامش‌دير. 1926-جي ايلده او, “گنج قيزيل قلم‌لر اتفاقي”ني ياراتميش‌دير. بير مدت “اينقيلاب و مدنيييت” ژورناليندا و “ادبييات” قزئتينده مس`ول وظيفهه‌لرده چاليشميش‌دير. سولئيمان روستم آذربايجانين خالق شاعري و سوسياليست اميي قهرماني فخري آدلارينا لاييق اولموشدور. او 1989-جو ايلنده باكيدا گؤزونو بو دونيايا يومموشدور. اونون مزاري ايندي باكيدا فخري خييابانيندا‌دير. ياراديجيليغي: سولئيمان روستم هله سنايئ مكتبينده اوخوياركن “موللا نصر‌دالدين” ژورناليندا كيچيك يازي‌لاريني نشر ائتديرميش‌دير. شاعرين ايلك شئعري “اونودولموش گنج”‌دير(1923-جو ايل). “گنج قيزيل قلم‌لر” كيتابيندا (1926-جي ايل) سولئيمان روستمين بير سيرا شئعر‌لري نشر ائديلميش‌دير. 1926-جي ايلده اونون آلماس ايلديريملا بيرگه “دون – بوگون” كيتابي چاپ اولونور. 1927-جي ايلده شاعرين سولئيمان روستمين “الم‌دن نشعي”(قم‌دن سئوينجه) آدلي ايلك كيتابي نشر اولونور. كيتابداكي شئعر‌لرين چوخو پوبليستيك-ليريك اوسلوبدا‌دير و مؤوزوجا بير-بيرينه ياخين‌دير. سولئيمان روستم “منيم شئعريم” اثرينده شاعر پوئزيياسيني “موحيتين مئيوسي” آدلان‌ديراراق گؤزياشينين, قم و كدرين اوندان ئوزاق اولدوغونو بيل‌ديرير. 30-جو ايللرده سولئيمان روستمين “ادديم‌لار”, “سس”, “اتش”, “شايرين سسي”, “اولدوز‌لار” و “گئجه‌نين رومانتيكاسي” كيتاب‌لاري نشر اولونور. سولئيمان روستم محاربه دؤورونده قالخي قلبيه سسلين بير سيرا شئعر‌لر يازير. شاعرين بو دؤورده يازديغي شئعر‌لري “انا اوريي”, “انا و پوچتاليون(پوستچو)”, “گون او گون اولسون كي” كيتاب‌لارندا توپلانميش‌دير. “اند”, “قافقاز اوردوسو”, “416”, “قفورون قلبي”, “عزيز‌لر‌دن عزيز‌لر”, “گون او گون اولسون كي” شئعر‌لري محاربه مؤوزوسوندا‌دير. بو شئعر‌لرده شاعر قلبيه اولان درين اينانيميني آنلاتيردي: گون او گون اولسون كي, قورتارسين داوا, داغيلسين بولود‌لار, آچلسين هاوا. سولئيمان روستمين محاربهه‌دن سونرا يازديغي شئعر‌لري “ايكي ساحل” كيتابيندا(1950-جي) ايل توپلانميش‌دير. سسري(سووئت سوسياليست رئسپوبليكا‌لار ايتتيفاقي) دؤولت موكافاتينا لاييق گؤرولموش بو كيتابداكي شئعر‌لرين چوخو سيياسي ليريكا نومونه‌لري‌دير. كيتابداكي شئعر‌لرين بير حيسهه‌سي ايسه ايكي ساحل – او تاي‌لي-بو تاي‌لي آذربايجان مؤوزوسوندا‌دير. گونئي آذربايجان مؤوزوسو سولئيمان روستم ليريكا‌سيندا خصوصي بير يئر توتور. محاربه دؤورونده شاعر سووئت اوردوسو تركيبينده گونئي آذربايجاندا اولموشدور و اورداكي سويداش‌لاريميزين ايستك و حسرت‌لريني ياخين‌دان دويموشدور. سولئيمان روستم ياريم عصر‌دن چوخ گونئي حسرتي, گونئي مؤوزوسوندا بير سيرا دير‌لي اثر‌لر ياراتميش‌دير. همين اثر‌لر شاعرين ياراديجيليغيندا گونئي پوئزيياسي آدلانير. شاعر بو مؤوزودا يازديغي شعر‌لري‌نين بيرينده آيري دوشموش قارداش‌لارينا قوووشماق حسرتيني بئله ايفاده ائدير: هر كسين بير قلبي وارسا, منيم ايكي قلبيم وار, هر ايكيسي بير وصالين حسرتينده چيرپينار, بيري دوغما باكيدا‌دير, بيري آنا تبريزده, بيري گولور, او بيريسه باتيب قانا تبريزده. سولئيمان روستمين گونئي شئعر‌لري‌نين چوخو قزل, قوشما و بئشليك فورما‌سيندا‌دير. شاعر “ياندي” رديف‌لي قزلينده وط‌نين ايكييه بؤلونمسيندم, خالقن فاجعه سين‌دن اورك آغريسي ايله سؤز آچير: اوركده مين يارام وار‌دير, يازيق ميللت, يازيق ميللت, سنه هر لحظه ده اوز جانيني قوربان ائدن ياندي, ... سولئيمان, قافيل اولما, ياخشي باخ اطرافه, شاعر‌سن, جينايت آرتدي حددين‌دن, هاراي سال كي, وطن ياندي. قوشما فورما‌سيندا يازديغي “اديم” شئعرينده ايسه آذربايجان-تورك ديلينه خور باخان ايران شووينيست‌لرينه غضب و نيفرتيني بيل‌ديريردي: من سنين ديلينه ديميرم, جللاد, گل سن ده بو آنا ديليمه ديمه سنينده باغين وار, گولون وار, چكيل, باغيمدا اكديييم گولومه ديمه! سولئيمان روستمين “ييلم”, “دورنا‌لار”, “زيندان”, “ياد گول دره بيلمز”, “شاير” شئعر‌لري ده گونئي پوئزيياسينا داخيل‌دير. شاعرين شهرييارا يازديغ منزوم مكتوب‌لاري دا بو مؤوزودا‌دير. سولئيمان روستم گونئي مؤوزوسوندا بير نئچه كيچيك پوئما دا يازميش‌دير: “ون ايكينجي توفنگ”, “گولباهار”, “مئعمارين فاجعه سي”, “شايرين اولومو”. سولئيمان روستم گونئي پوئزييا‌سيندا خالق منافعييني مودافيه ائدن وطنپرور بير شاعر كيمي ياددا قالير. سولئيمان روستمين ياراديجيليغيندا قزل ژانري دا خصوصي يئر توتور. اونون قزل‌لرينده صاف محببت و وطنپرورليك هيسس‌لري وحدتده گؤتورولور. بو باخيم‌دان شاعرين “مند” و “ايريلماز” رديف‌لي قزل‌لري خصوصيله دقته لاييق‌دير. “تبريزيم” شئعري: سولئيمان روستمين گونئي پوئزييا‌سيندا “تبريزيم” شئعري خصوصي يئر توتور. شاعر اونو 1941-جي ايلده تبريزه تزجه گلنده يازميش‌دير. تبريزه موراجيت شكلينده يازيلميش شئعر بو ميصراع‌لارلا باشلانير: باخديغجا حوسنونه دويمايير گؤزوم تبريزيم, تبريزيم, گؤزل تبريزيم! “تبريزيم” شئعري هئجا وز‌نيند, بئشليك شئعر فورما‌سيندا يازيلميش‌دير. شئعر بند‌لر شكلينده‌دير و هر بند بئش ميصراع‌دان اولوشور. بند‌لردكي ميصراع‌لار آاابب شكلينده قافييلنير: قويمارام ياد‌لاري گيرسين قوينونا, ايزين وئر قولومو ساليم بوينونا! سنين بايرامينا, سنين تويونا ديلي بير, قاني بير قارداشين گليب, دردينه آشينا سيرداشين گليب. شئعر سانكي ايكي دوغما قارداشين, آتا-بالانين ئوزون آيريليق‌دان سونرا گؤروشونو عكس ائتديرير. سولئيمان روستم تبريزله گؤروشمسيني ايكييه بؤلونموش آذربايجانين بير-بيرينه قوووشماسي كيمي قلمه آلميش‌دير. بونا گؤره ده شئعر اولدوقجا تاثير‌لي و ائموسيونال سسلنير و اوخودوقجا ظريف, كؤورك دويغو‌لار دوغورور: بولبول زار-زار آغلار چمن‌دن آيري, اينسان دئييب گولمز وطن‌دن آيري, جان نئجه ياشاسين بدن‌دن آيري? آچ اوز اورييني دانيش, تبريزيم. اولوم درد‌لرينه تانيش, تبريزيم! “تبريزيم” شئعري شاعرين اوز ديلين‌دن يازيلميش‌دير. شئعرين ليريك قهرماني دا شاعرين اوزودور. اوخوجو تبريزله گؤروشون سئوينج و هيجانيني شاعرين اوبرازي واسطهسييله دويور و قاورايير. شئعرده تبريزين شاعري نئجه قارشيلاماسي دا صميمي شكيلده تصوير اولونور: سن چيخدين قارشيما دوزلا, چؤركله, باغين‌دان دردييين گولله, چيچكله, ايكييه بؤلونموش صاف بير اوركله, تبريزيم,تبريزيم, آمان تبريزيم يوخ اولسون باشين‌دان دومان تبريزيم! شئعرين اساس مؤوزوسو تبريزين گؤزللييي‌نين تعريفي اولسا دا, گئنيش معنادابو, وط‌نين ترننومو كيمي قاورانيلير. شئعرين هر بندي وطن مؤوزوسو ايله سيخ باغلي‌دير. بند‌لرده شهرين بو گونكو منزره‌سي جانلان‌ديريلديغي كيمي, اونون قهرمانليقلا دولو تاريخي كئچميشي ده يادا سالينير. شاعر جونئي آذربايجان دا خالقين قارا تالئيين‌دن و موباريزسين‌دن ده صميمي دويغو‌لارلا سؤز آچير. بو مؤوزو‌دان دانيشاركهن شاعر خالقين تالئييله باغ‌لي هيجان و ناراحاتليغي بديي سوال شكلينده ايفاده ائدير: ندير او, م`نا‌لي, درين باخيش‌لار? ندير گؤز‌لرين‌دن ياغان ياغيش‌لار? ندير قلبيندكي پاييز‌لار, قيش‌لار? يئتيمتك بوينونو ايمه, تبريزيم! معلول-معلول باخيب دورما, تبريزيم! شئعرين سون بندي اولدكي ميصراع‌لارين مزمونو ايله سسلشير. شاعر يئنه ده دوغما تبريزله گؤروشون‌دن دوغان سئوينج دويغو‌لاريني ايفاده ائدير: سنين چيچيينه, گولونه قوربان! منه قارداش دئين ديلينه قوربان! وته‌نين قوربان,ائلينه قوربان! باخديغجا حوسنونه دويمايير گؤزوم تبريزيم, تبريزيم, گؤزل تبريزيم! سولئيمان روستمين “تبريزيم” شئعري شاعرين گونئي ليريكاسينين ذيروه‌سي و عموميتله, بوتون ياراديجيلغنين ان گؤزل نومونه‌لرين‌دن بيري ساييلير. شاعر ساغليغيندا چاپ ائتديردييي گونئي شئعر‌لري توپلوسونو “تبريزيم” آدلان‌ديرميش‌دير.(1985-جي ايل) قايناق‌لار: 1. “ادبييات”, يازار‌لار: مؤحسون ناغيسويلو, رحمان قولييئو, آراز نشري(قوزئي آذربايجان) 2. “تبريزيم”, يازار: سولئيمان روستم http://turksher.mihanblog.com

آرديني اوخو

86 بوندان اؤنجه (رضا خان ميرپنج) آديندا بير قولدور ايران اؤلكه سينين حاكيمييتين الينه آلان زامان كيمسه آذربايجاندان 7000 ايلليك تاريخ بير ايلين بويوندا 2500 ايل تاريخه چئوريلمه سيني اينانمازدي.كيمسه 1000 ايل حؤكومدارليق دان سونرا كيمليك لرينين تاپدالانماسيني اينانمازدي.آنجاق بونلارين هاميسي بير گئرچكليگه چئوريلدي.آذربايجان دا تورك ديلينده مدرسه لرين قاپيسي باغلاندي،بوتون آذربايجان شهرلرينين آدلاري بير قوندارما آدا چئوريلدي،تئهران شونيست لرينين طرفيندن تورك لره قارشي گولمه جه لر باشلاندي.تورك لره قوندارما بير كيمليك(آذري) وئريلدي.بوتون تورپاق سئون اينسانلارا كمونيست دامغاسين ووردولار و دوستاق لاري دولدوردولار. 1320نجي ايلده كي رضا خاني اؤز اربابلاري سورگون ائتديلر و محمدرضا پهلوي ني آتاسينين يئرينه قويدولار.آذربايجان خالقي اؤزگورلوگون دويغوسوايله بير آزجا تانيش اولدولار. آنجاق سيد جعفر پيشه وري كيم ايدي؟ جعفر پيشه وري بير آذربايجانلي اولاراق،هرزامان بو تورپاغا اوره ك يانديريبدير.(1919_1920)نجي ايلده گيلان دئوريمينده توتولدو و 20 ايل ياشاميندان دوستاق دا و سورگون ده گئچيتدي.1320 نجي ايلده دوستاق دان چيخدي وتئهراندا (آژير) قزئتين يولا سالدي كي تئهراندا ان چوخ ساتيشي اولان قزئت لردن بيرايدي.پيشه وري 14 نجي پارلمان سئچكي سينده ايشتراك ائتدي و پارلمانا يول تاپدي.آنجاق پارلمانين آداي لاري(نماينده لري) اعتبار نامه سين قبول ائتمه دن اونو پارلمانا قويماديلا. 1324نجي ايلده مير جعفر آذربايجان دموكرات حزبين تشكيل وئردي و 21 آذرده اؤز يولداشلاري ايله كي دوقتور جاويد،شبستري جينابلاري و هابئله فريدون ابراهيمي ني آد آپارماق اولار آذربايجان دا بير خود موختار دولت قوردو. بو قيسسا زامان دا پيشه وري و اونون يارديمچيلاري بير سيرا ايشلر گؤردولر كي پهلوي لر 20 ايلين بويوندا هئچ بيرين گؤرمه ميشديلر. تبريزين بيليم يوردو قورولدو،تورك ديلينده مدرسه لر يئنيدن آچيلدي و كيتابلارين هاميسي تورك ديلينده يازيلديلار. ايلك دفعه اولاراق قادين لارا ايجازه وئريلدي رفراندوم دا ايشتراك ائدسينلر،دمير يول لاري چكيلدي،فئودال لاردان گوج آليندي و ميللتين اؤزونه قايتاريلدي و.... پيشه وري هئچ زامان آذربايجاني ايران اؤلكه سيندن آيري بيلمه دي و هر زامان بو توپراغي ايران سينيرلارينين ايچينده ساندي.1325 نجي ايلين گولن آيينين 8 نجي گونونده تئهران-تبريز آراسيندا آنلاشما باغلاندي كي آذربايجاني ايران سينير لارينين ايچينده اولماسين بللي ائدير. آذربايجان ميللتي اهانت لردن قورتولموشدو و ياخشي گون لر گئچيرديرديلر. آنجاق بو گون لر بير ايل دن چوخ چكمدي. پهلوي رژيمي آمريكا ارتشينين يارديمي ايله تام گوج لرينن آذربايجانا يوگوردولر. زنگان و مييانادان گئچندن سونرا تبريز سقوط ائله دي و 75000 آذربايجانلي اؤز قانلارينا بويانديلار چوخلاري سورگون اولوندولار و بير سيرا آذربايجان گنجلري دوستاق لارا گؤندريلدي كي (صفرخان) بير نمونه سي اولاراق؛30 ايل دن چوخ پهلوي لرين دوستاق لاريندا قالدي. بو سوي قيريم دان 5 گون سونرا رژيم بوتون توركو كيتابلاري يانديردي. آذربايجان دموكراتي باسقين يئدي و پهلوي لر يئنيدن آذربايجانا صاحب اولدولار. آنجاق سيد جعفر پيشه وري بير قهرمان كيمي آذربايجان خالقينين يادداشلاريندا قالدي.

آرديني اوخو

http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQlgH33uzaHMI4gRFebS4UxOYAjMlRANlBWTRkvHfXMza4bZ35XVUuL3w http://www.qku.blogfa.com سازمان جهاني يونسكو سال 1999 سال "ده ده قورقود " دده قورقود ده ده قورقود اثري است جاودانه با داستانهاي حماسي و زيبا و دلنشين در مورد زندگي و انديشه اقوام ترك اوغوز كه سوار بر اسبان تيز پاي خويش جهت تامين معاش خود و خانواده خود و ايل خود در قسمتهاي شمالي ايران و كرانه هاي خزر و قفقاز و اسياي مركزي در حال كوچ كردن بوده اند تا اينكه به اقليم آذربايجان مي رسند و اين داستانها اغلب در اين خطه عزيز ، خلق شده اند و سر منشا تمامي داستانهاي آذربايجان مي باشند . شخصيت ده ده قورقود براي محققان در هاله اي از ابهام باقي مانده است به طوري كه در مورد زمان و مكان او اختلاف نظر زيادي وجود دارد گاهي او را معاصر اوغوز ( جد بزرگ تركها ) گاهي معاصر حضرت مسيح ، گاهي پيامبر(ص) و گاهي خلفايي عباسي ذكر كرده اند و مكان او را از اسيايي مركزي ، سير دريا ، قفقاز ، در بند و ... ذكر مي كنند . مي توان گفت كه او در پشت پرده افسانه و اسطوره پنهان است ليكن چنانكه از متن و محتواي كتاب بر مي آيد او مصلح و خير انديش مردم ترك بوده و بعضي امور را نيز پيش بيني مي كرده است و او حلال مشكلات قوم ترك بوده و هميشه مورد مشورت قرار ميگرفته است و هنرمندي بينظير بوده كه قوپوز ( ساز عاشقي ) به دست به سخن سرايي مي پردازد و در ميادين جنگ، شور و افتخار قهرمانا را بر مي انگيزد و در محافل ، شادي و سرور بر دل ايل خويش مي بخشد و در مواقع وجود اختلاف و مشكل ، با نواي تارهاي قوپوز همه را به صلح و صفا دعوت نموده و به نصيحت انها مي پردازد و در موارد آسايش و آرامش به بيان سرگذشت قهرمانان و تاريخ گذشتگان قوم خود عنايت مي ورزد ، بنابراين مي توان چنين بيان كرد كه داستانهاي ده ده قورقود ادبيات شفاهي بوده كه سينه به سينه از قديم نقل شده و در شرايط مختلف و حوادث گوناگون تكوين يافته و بعد مكتوب گشته است و قديمي ترين تاريخي كه بر آن ثبت شده است قرن دهم هجري مي باشد كه در آن تاريخ اين كتاب هب كتابخانه احمد شاه وارد شد و ( فيلشر ) شرق شناس معروف آلماني كه برا ي اولين بار اين كتاب را از روي تنها نسخه موجود آن در بين كتب خطي كتابخانه در سدن المان با نام كتاب دده قورقورد علي لسان ( طايفه اوغوزان) معرفي نموده تاريخ فوق را بر آن ثبت نموده است ولي ( بارتولد ) آن را متعلق به قرن هشتم هجري ( 14 ميلادي ) و م . ح . طهماسب ان را متعلق به قرن هفتم و هشتم ميلادي مي داند . كتاب ده ده قورقود يك شاهكار ادبي اصيل آذربايجاني است با يك مقدمه و دوازده داستان حماسي ( بوي ) ، كه در مقدمه به برسي شخصيت قورقود آتا مي پردازد و بعضي نظرات او را در مسائل اجتماعي و مذهبي و... بيان مي دارد احتمالا اين بخش بعدا به كتاب افزوده شده باشد بويهاي ( داستانهاي حماسي) كتاب عبارتند از : 1- ديرسه خان اوغلو ، بوغاج خانين بويو. 2- سالور قازانين ائوي يغمالاندي بويي. 3- بام بورانين اوغلو ، بامسي بئيرك بويو. 4- قازان بيگ اوغلو اوروز بيگين ، دوستاق اولدوغو بويو. 5- دوخا قوجا اوغلو ، دلي دومرول بويو. 6- قانلي قوجا اوغلو ، قان تورالي بويو. 7- قازليق قوجا اوغلو يگتكين اوغلو. 8- بوسات تپه گوزي اولدوردوگو بويو. 9- بگيل اوغلو عمرانين اوغلو . 10- اوشون قوجا اوغلو سگره كين بويو. 11- سالور قازان دوستاغ اولوپ اوغلو اوروز چيغارديغي بويو. 12- ايچ اوغوز ديش اوغوزا عاصي اولوب بئيركي اولديگي بويو. در اينجا به ترجمه خلاصه اي از داستان قانلي قوجا اوغلو قان تورالي ( قان تورال يفرزند قانلي قوجا ) مي پردازيم : قان تورالي فرزند قانلي قوجا بود ، قانلي قوجا يك روز از پسرش مي خواهد كه ازدواج كند ولي قان تورالي شرايطي را براي همسر آينده اش بيان مي دارد كه دختري با آن شرايط را نمي تواند پيدا كند از جمله شرايطش اين بوده كه : زن من بايد پيش از من بر خيزد و پيش از من بر پشت اسب سوار شود و پيش از آنكه من به سرزمين اهريمن حمله ببرم او سرهاي بريده كفار ار براي من بياورد . بنابراين پدر مجبور مي شود خود به دنبال چنين دختري باشد تا شايد پيدا كند تا اينكه به طرابوزان رسيده و دختر سطان طرابوزان سالجان را كه دختري زيبا و بي نظير بود پسنديد ، ولي دختر مهرش سه حيوان وحشي ( گاو سياه ، شير و شتر نر ) بود و هركس او را مي خواست بايد اين سه حيوان را مي كشت . كه در اين راه 32 قهرمان جان خود را از دست داده بودند به همين خاطر پدر ترسيد ، ولي پسر اعلام آمادگي كرد . و وقتي خواست به همراه چهل قهرمان از الي خود راه بيافتد پدر با اين ابيات او را بدرقه نمود : اوغول سن واراجاق يئرين دولاماج دولاماج يوللاري اولور... ترجمه اين اشعار و ادامه آن در زير مي ايد : فرزند به راهي كه تو در پيش گرفتي پيچ و خمهاي خطرناكي است پهلوانان زيادي رفته اند و در باتلاقهاي آن افتاده اند بيشه هاي در سر راه است كه اهريمن به آن راه نمي يابد قلعه هاي بر آسمانها سينه مي سايند و پريچهري در آنجا چشم ها را بسته جان ها مي ستاند و جلادي در آنجاست كه سر ها را جدا مي سازد از تن اكنون تفكر كن تامل كن قدم در سرزمين هولناكي مي گذاري اشك خون بر چشم كم نور پدر و مادر پيرت نياري قان تورالي راه افتاد و در طرابوزان با تشويق ياران وفادارش و يا مشقت و زحمت فراوان هر سه حيوان را سر بريد و مهر سالجان را ادا نموده او را گرفت و سوار بر اسبش كرد .و راه افتاد و شب وقتي كه قان تورالي در خواب بود سالجان كه از وجود خواستگاران زيادش آگاه بود به نگهباني پرداخت و نزديكهاي صبح با حمله لشكري روبرو شد و قان تورالي را بيدار كرد و گفت تو يك سمت لشكر را داشته باش و من با سمت ديگر لشكر مي جنگم بعد از شكست دشمن قان تورالي از او ناراحت شد و گفت :تو كيستي چرا بدون اجازه من به كشتن دشمن من اقدام كرده اي ، در اين موقع بر او هجوم برد بعد از در گيري نقاب او افتاد ديد كه سالجان است و گفت كه به حق تو همان هستي كه من مي خواستم بعد شادمان به ديار خود بر گشتند و با هم عروسي كردند. http://uploadfa.net/1390/pbshlhm2cfi39fkpjk2b.pdf

آرديني اوخو

سابيها گؤكچن دونيانين ايلك قادين ساواش اوچاقچيسي اديرنه دفترداري اولان باباسي حافيظ عيزت بئي، ” ژؤن تورك ” اولدوغو گركچه سييله بورسايا سورولدو. بورسا ويلايت باش كاتيبي اولان حافيظ عيزت بئي ايله حايرييه خانيمين قيزلاري سابيها، 22 مارت 1913ده بورسادا دونيايا گلدي. آنا و آتاسيني كيچك ياشدا الدن وئرن و قارداشي طرفيندن بؤيودولن سابيها، 1925 ده هله 12 ياشيندا ايكن ، اؤزونو ائولري نين ياخينيندا هونكار كؤشكونده قوناق اولان دؤنمين جومهور باشقاني آتاتوركه يئتيريب اوخوماق ايسته ديگيني اونا چاتديرميشدي. آتاتورك، قارداشيندان ايذين آلاراق ، چتين قوشوللار آلتيندا ياشايان سابيهاني اؤولادليغيا گؤتوره رك آنكارايا آپارير. سابيها، چانكايا ايلك اوخولو، آرناووت كؤي آمريكا قيز كولئژي و اوسكودار آمريكا قيز كولئژينده ائيتيم گؤردو. 1934ده سوي آدي قانونون چيخماسيندان سونرا آتاتورك اونا گؤكچن سوي آديني وئردي. بو سوي آدي وئريلديگينده هله هاواچيليقلا ايلگيسي يوخ ايدي هاواجيليق ايله تانيشماسي سابيها گؤكچن، 1935ده تورك قوشونون آچيليش تؤره نينده ياپيلان پلانؤر گؤستريلريندن ائتكيلنه رك هاواجيليغا ايلگي دويدو. آتاتوركون ده دستك وئرمه سي ايله 1935ده تورك هاوا قورومونون تورك قوشو سيويل هاواجيليك اوخولونا گيردي، آنكارادا يوكسك پلانؤرجولوك برؤوه لريني آلدي. گؤكچن، يئدي اوغلان اؤيرنجييله بيرليكده كيريما گؤندريله رك آلتي آيليق يوكسك پلانؤرجولوك ائيتيميني كوكتئبل يوكسك پلانؤر اوخولوندا تاماملادي. او موسكووايا موتورلو اوچاق اوخولونا گئتمه يي پلانلاييردي. آنجاق معنوي قيزقارداشي زهرانين اؤلوم خبريني آلينجا بو دوشونجه دن وازگئچه رك اؤلكه سينه دؤندو. بير سوره دونيايا كوسن سابيها، آتاتوركون ايصرارلاري ايله يئنيدن چاليشمالارا باشلادي. اسكي شهير هاواجيليك اوخولوندا اؤزل اوچوش ائيتيمي آلدي. 25 شوبات 1936دا ايلك دفعه موتورلو اوچاق ايله اوچماغا باشلادي ” دونيانين ايلك قادين ساواش پيلوتو “ عنوانيني آلماسي گؤكچنين، اوچوش ائيتيمده گؤسترديغي باشاريلاردان دولايي، آتاتورك بيله سينه بونلاري سؤيله ميشدي: ” مني چوخ موتلو ائتدين… ايندي آرتيق سنين اوچون پلانلاديغيم شئيي آچيقلايا بيله رم… بلكي ده دونيادا ايلك عسكري قادين پيلوت اولاجاقسان… بير تورك قيزي نين دونياداكي ايلك عسكري قادين پيلوت اولماسي نه ايفتيخار ائديجي بير اولايدير، تخمين ائدرسن دئييل مي؟ ايندي درحال حركته گئچه رك سني اسكي شهيرده كي طياره مكتبينه گؤندره جگم. اورادا اؤزل بير ائيتيم گؤره جكسن “ او ايللرده قيزلار عسكري اوخوللارا آلينماديغي اوچون اؤزل بير اونيفورما گئيديريله رك اسكي شهير اوچوش اوخولوندا، 1936-1937 دؤنمينده 11 آي بويونجا اؤزل ائيتيم آلدي. گؤكچن، برؤوه سيني آلديقدان سونرا اسكي شهيردكي 1. هاوا آلاييندا 6 آي گؤره و ياپدي، بو سيرادا تراكيا و ائگه مانورالارينا قاتيلدي. 1937 ييليندا تونجه لي حركتينه قاتيلان گؤكچن، بو حركتده كي رولو ايله دونيانين ايلك قادين ساواش پيلوتو اولدو. تونجه لي دؤنوشو، جومهورباشقاني، باشباخان و گئنل قورماي باشقاني نين دا قاتيلديغي بير تؤرنله بيله سينه تورك هاوا قورومو ايفتيخار ميدالي وئريلدي. 30 آغوستوس 1937ده عسكري اوچوش برؤوه سي آلدي. بالكان تورو 1938ده اوچاغي ايله 5 گون سورن بالكان تورو ياپان گؤكچنين اونو بو تورلا دونيايا ياييلدي. آنكارادا بولونان بالكان پاكتي هيئتي اويه لري نين سابيها گؤكچن ايله تانيشديقدان سونرا بيله سينه اوچاقلا باشكنتلرينه گلمه يي اؤنرمه لري اوزرينه بو تور فيكري دوغموشدو. گؤكچن، آتاتوركون آرزوسو اوزرينه بو تورو يانينا بير ماكينيست داهي آلمادان، تك باشينا گئرچكلشديردي. وولته تيپي بير اوچاقلا ايستانبولدان هاوالانديقدان سونرا آتينايا آرديندان سوفيا و بلگرادا گئتدي. بيله سينه يوگوسلاو گئنل قورماي باشقاني طرفيندن ” بياض كارتال “ نيشاني وئريلدي. ايستك اوزرينه بوكرشده بير گؤستري اوچوشو ياپديقدان سونرا 6. گون اولان 22 حضيراندا ايستانبولا دؤندو. بو بالكان تورو، باسي نين بويوك ايلگيسيني اويانديرميش، هر يئرده گؤيلرين قيزي اولاراق آنيلماسينا ندن اولموشدور. معنوي باباسي آتاتورك اؤلدوكدن سونرا حياتيني يئنيدن دوزنه سوخان گؤكچن، قادينلارين اوردودا گؤره و ياپماسينا ايليشكين ياسا چيخماديغي اوچون اوردودان آيريلدي و تورك قوشو اوچوش اوخولونا باش اؤيرتمن تعيين ائديلدي. 1955ه قدر بو گؤره ويني باشارييلا سوردوردو. تورك هاوا قورومو يؤنتيم قورولو اويسي اولدو. حياتي بويونجا توپلام 22 دگيشيك خفيف بومبارديمان و آكروباتيك اوچاقلا اوچموشدو. گؤكچن، 1940 ايلينده هاوا اوخولوندا عسكري جوغرافيا و توپوقرافيا اؤيرتمني اوستئيمن كمال اسينر ايله ائولندي و ائشينه اؤز سوي آديني وئردي؛ آنجاق اوچ ييل سونرا، 12 اوجاق 1943ده ائشيني الدن وئردي. 1953 و 1959دا دعوت ائديلديگي آمريكا تورك توپلومو و تورك قادينيني تانيتماق آماجييلا گئدن گؤكچن اوچون بؤيوك بير آمريكا تورو دوزنلنميشدير. سون اوچوشونو 1996دا 83 ياشيندا ايكن فرانسيز پيلوت دانيل آكتون ائشليگينده فالكون 2000 اوچاغي ايله ياپميشدير. 1996دا هاواجيليك كارييئري نين ان بؤيوك اؤدولونو آلميشدير. آمريكا هاوا قورماي كولئژي نين مأذونييت تؤره ني ايچين دوزنلنن قارتاللار توپلانتيسي نين اونور قونوغو اولاراق قاتيلديغي ماكسوئل هاوا تؤرنينده ” دونيا تاريخينه آديني يازديران 20 هاواجيدان بيري “ سئچيلدي. بو اؤدوله لاييق گؤرولن ايلك و تك قادين هاواجي اولدو. سابيها گؤكچن 2001 ايلينده، تام دوغوم گونونده (22 مارت) گولهانه عسكري طيب آكادميسينده اؤلدو. كؤچورن : آيدا بيات

آرديني اوخو

يوسفعلي بيگ فرزند خسرو بيگ از طايفه قره قانلو است . در جواني نزد حاجي بابا خان كلانتر طايفه دره شوري منشي بوده و او را "ميرزا" خطاب مي كردند . در آنجا با دختري به نام سلطان آشنا مي شود و عشق و علاقه شديد به سلطان و شكست در عشق از طايفه دره شوري جدا شده و به طايفه عمله هجرت مي كند . او مردي بلند قد و با وقار بوده كه شال باريكي از روي آرخالوق به كمر مي بسته و هميشه لوله اي كاغذ و قلمداني به شالش ميزده . از تاريخ تولد و وفاتش اطلاع دقيقي در دست نيست اما حدود وفاتش را بين سالهاي1325 و 1332 حدس زده اند كه در مسافرت به دهاقان دار فاني را وداع گفته است. روحش شاد و يادش گرامي باد . با ماذون سمت استاد و شاگردي داشته ، خود او اين مطلب را در دو بند شعر كه به دوست شاعرش محمد ابراهيم مي نويسد و مرگ ماذون را خبر مي دهد بيان كرده است: ابراهيم گل سنه ورم بير خبر بو خبر چوخ ادمش بيزلر اثر ماذون بو دنيادان ايلده سفر آخرت ملكنه ياد اتدي گتده بيزه مرشدده خوب كامل استاد بوندان بله چوخ ايلرگ اونه ياد وفا پيشه مجنون،جفاكش فرهاد عجوزه دنيادان داد اتده گتده در عين تنگدستي و فقر تمام عمر خود را با عزت و احترام سپري كرده و هميشه در ميان مردم ايل محترم و عزيز بوده است . او شاعري است عاشق و عاشقي است شاعر . دلي آتش گرفته دارد و سخنش جانسوز است . اما سلطان كيست كه چنين نامش در ادبيات قشقايي جاودانه است و بدون شك تا زبان قشقايي باقي است همچنان جاودانه خواهد ماند . سلطان دختر موطلايي يكي از كارگزاران حاجي بابا خان كلانتر طايفه دره شوري است كه چونان آهوي وحشي در اوج شيدايي و جواني شاعر،او را افسون زيبايي خود مي كند . آتش عشق شعله مي كشد . جلوه اي از رخ يار كار خود را مي كند و دختر افسونگر ايل بر دل و جان شاعر، آتش زده و خود آسوده و بي خيال مي خرآمد. شاعر كه در دلش شوري برپاست غزلهاي شورانگيزي مي آفريند كه هر دلي از شنيدن آنها مي لرزد .عشق روز به روز بيشتر اوج مي گيرد . كلانتر و ريش سفيدان طايفه را براي خواستگاري از سلطان نزد پدر سلطان مي فرستد اما چنين پاسخ مي گيرد : ميرزا به دخترم شعر گفته است به او دختر نمي دهم . آري رسوم متداول قبيله اي كه بسياري از آنها پايبند هيچ منطقي نيستند يكي نقش خود را بي رحمانه ايفا مي كند و در كار عشق گره مي افتد . درهاي اميد يكي يكي بسته مي شود . از دست كساني كه خيرخواهانه پندش مي دهند فغانش به آسمان بلند مي شود . اما سلطان نصيب رقيب مي گردد . عشق يوسفعلي بيگ و نام سلطان پا به پاي اشعار شيرين يوسف خسرو سير ابدي مي كنند. اينك غزلهايي زيبا از اين شاعر را خدمتتان ارائه مي كنم كه تمام آن به زبان تركي است در صورتي كه مايل به ترجمه اين اشعار هستيد برايم پيام دهيد تا ترجمه كنم. قربانلوق گجسه قربانلوق گجسه آيرولوب گدمه سحر كيملر اولور قوربانونگ سننگ قربان كه ديللر ايلده بير اولور هر گونده من اولام قوربانونگ سننگ گوزل هجرانونگدان چوخ تاب ايلدم هانسه گجه لرده من خواب ايلدم اجل جان ايسته ده جواب ايلدم قويموشام كه ادم قوربانونگ سننگ سن منه رحم ايله سن بيلنگ تاره بو دنيا فاني دور يوخ اعتباره يوسف خسرونگ وفاله ياره بير شيرين جانوم وارقوربانونگ سننگ سن بير بهشت باغه سلطان تلنگ سنبل ايزنگ قزل گول گلدان نازكتردر ايزنگ قوربانه سن بير بهشت باغه من غمله بولبول سوسنله سنبلله يازونگ قوربانه سلطان تلنگ دارايوبان توكنده توكولان يرلردن زولفونگ بيكنده آلا گوزلرنگ سرمه چكنده محو ادر عاشقه گوزنگ قوربانه سلطان بلور صراحي در بوخاقونگ قزل گولونگ غنچه سودور دوداغونگ شيرين دانوشماگونگ شيرين مذاقون او شيرين صحبتنگ سوزونگ قوربانه هاچان اولور يازا دونه بو قيشلر هاچان اولور دوغره گله بو ايشلر؟ بويونگا گيديرام زري قماشلار گلاباتون سراندازونگ قوربانه يوسف خسرو دير يار مشكبو گل اوتوراگ بير بيرنان روبرو بير خلوتده اولاگ گرم گفتگو سن نازاد من چكم نازونگ قوربانه

آرديني اوخو

بير چيچك دوغادان بيتدي و آنا كلمه سي اونون اوره ييندن ائشييه چيخدي.

دوغرودان آنا كيمدير؟ آنا كيم دير كي ساچلاري ملك لرين قيزيل ساچلارينا بنزه يير؟؟

آنا كيمديركي سئوگي اوخشامالاري اينساني يوخويا آپارير؟؟

آنا او اينسان ديركي اوشاغينين بئشيگين قايالار آراسيندان،

شيريلغان اورتاسيندان و يوزلر ياسمن گولونون ايچيندن ائشييه چكير

و سئودا دولوسو اللري ايله اونو يويره يير.

آنا بير اوخويان قوش گيبي دير طبيعتده و اوپوشو گونش­ين ايشيغيدير گوللرينه

و باش اوجاليغي بير داغ گيبي دير يئر اوزونده.ا

بيليرسينيز آدام اؤلنده تام قوهوم­لاري آغلايار، قارداش و باجي آغلايار.

بير زاماندان سونرا آدامين اؤلومون بونلار هاميسي يادداشدان چيخارديرلار.

آنجاق آنانين گؤز ياشلاري بير دان­سو كيمين كي هر گون گولون

اوستونه تؤكولور هر زامان اوشاغينين

مزارينين اوستونه تؤكوله­جك دبر.

آنا جان سنين گونونو آغيرلاييريق و سنين اللريندن اؤپوروك.

دونيا بويو سوسوزلوغوموزا سئوگي داديزديران بوتون آنالارا سونولور.




آرديني اوخو

ملانفس كه در ادبيات تركمن به عنوان «سلطان سرزمين عشق» شهرت يافته، در اوايل قرن 19 ميلادي (1810م) در ميان تركمن هاي تكه از طايفه وكيل و تيره يازي در حوالي شهر سرخس به دنيا آمد. در مورد سال ولادت و حتي زادگاه وي اختلاف نظر بسيار است. پدرش قادير بردي (ملا قاراش)، ملايي مكتب خوانده بود، ملانفس نيز در مكتب خانه محلي سواد آموخت و با تشويق پدر در مدارس مرو و سپس در بخارا تحصيلات خود را ادامه داد. در آغاز او در يكي از دهات ناحيه مرو معلم مدرسه بود و بعدها بازرس مدارس شد. مطالعات ملانفس در ادبيات تركي، باعث انس و آشنايي وي با آثار نوايي، فضولي و صيادي گرديد. همچنين تحصيل در شهر بخارا وي را با ادبيات فارسي و بويژه سروده هاي امير خسرو دهلوي، مولوي و حافظ آشنا ساخت. ملانفس با دختري به نام «بوستان تاج» ازدواج كرده، صاحب دو پسر به نامهاي محمد رحيم و رسول مي گردد. ملانفس در اشعار اوليه و اشعاري كه بعدها به عنوان «اشعار تازه ياب» از او منتشر شد. دو شخصيت كاملا متفاوت از خود برجاي گذاشته است، چرا كه اشعار اوليه وي غنايي است و در خدمت وصف يار و عشق و دلبر، به اين خاطر او را در ادبيات تركمن«سلطان سرزمين عشق» لقب داده اند. اثر مشهور او به نام زهره طاهير نيز از اين دست است كه در ميان تركمن ها از جايگاه ويژه اي برخوردار مي باشد. اثر ديگر ملانفس مجموعه اشعار وي مي باشد. او در نخستين آثار شعري، نبوغ خود را با مهارت كافي در صورخيال به كار گرفته برده و تسلط خود را بر اوزان عروضي به نمايش گذاشته، تصور مي رود كه در سبك شعري پيرو با استعداد و كامل كننده سبك شعراي سلف باشد. در اين مرحله او به توصيف عشق پرداخته و در دايره بسته قوس و كمان، ابرو و لب و زلف يار چنبر زده و در حد افراط پيش رفته است. ليكن همين شاعر در گذر زمان با مشاهده جريانات و حوادث سياسي - اجتماعي آن زمان چون تهديد روس و انگليس متحول گرديد و پس از آن در خدمت سرداران و قهرماناني بود كه از ايل در برابر هجوم اغيار دفاع كرده، قاصدان عزت و سربلندي به شمار رفته اند. ملانفس در اين دوران همانند كمينه، درد و رنج فقرا و بي عدالتي هاي بيگ ها و رؤسا را در اشعارش منعكس مي كند. غلبه بر خان خيوه و كشته شدنش بدست سرداران تكه و اتحاد با ايرانيان در اين جنگ (1854 م / 1271 ه.ق)، پيروزي در جنگ قاري قلعه (1853 م / 1270 ه.ق) و نمايش قدرت تكه به رهبري نوربردي خان و نيز غلبه در جنگ مرو از عمده ترين وقايعي بود كه ملانفس را در آخرين دهه عمر خود متحول ساخت و شاعر در اين دوره از زندگي خود با چهره اي انقلابي وارد ميدان مي شود. همچنين شاعر به سردارها و شخصيت هاي حماسي ارادت خاصي داشته است و با سرودن 15 شعر در كتاب خويش به نام سرداران نام آور تركمن، يادشان را براي هميشه در تاريخ ثبت كرده است، اكنون به ذكر نمونه اي از شعر ملانفس مي پردازيم: كونگلوم سانگا نصيحت، گزسنگ سر به سر گزگين تاني دوست- دوشماني، اويونگه با خبر گزگين قانيم بيلن قارجاشسانگ، دايم مشتي پر گزگين گزسنگ دونيا يوزونده، دوام تازه تر گزگين قيرق ييل مايا گزينچانگ، توتين بيرييل نِر گزگين ترجمه: اي دل بيا نصحيتي بكنم، اگر زندگي مي كني سربلند باش دوست و دشمنت را بشناس و از خانه ات با خبر باش اگر با دشمن مي جنگي، با مشتي آماده و پر زندگي كن در زندگي مقاوم باش يك سال مردانه زندگي كردن بهتر كه چهل سال به خفت زندگي كني. ملانفس در جريان جنگ مرو كه بزرگترين واقعه ي تاريخ تركمن، در سده ي نوزدهم ميلادي است، فعالانه شركت داشت و پس از كسب پيروزي، اشعاري در ستايش خانها و سرداران بزرگ تركمن «قره اوغلان، قاجارباي، عوض مراد و ... » سروده است. ملانفس پس از آن نيز در عمليات مقابله با قشون «حمزه ميرزا» (والي خراسان از سوي ناصرالدين شاه قاجار) كه استيلاي بر شهر مرو را در سر مي پروراند به نبرد پرداخته، به سختي مجروح شد و چندي بعد به روايتي در سال 1860 ميلادي و بنا به روايتي ديگر 1862 ميلادي چشم از جهان فرو بست. پيكر وي را در آرامگاه «خوجه عبدالله بابا» در حوالي مرو به خاك سپردند. زندگي نامه بزرگان شعر و ادب تركمن

آرديني اوخو

شاعر امانقليچ سخاوي

از مشاهير تركمن

در سال 1339 در روستاي اوخي تپه در4 كيلومتري جنوب غربي شهر مرزي اينچه برون بدنيا آمدپدرش غايب نظر چون از نظر مالي بضاعت خوبي نداشت نتوانست فرزندش را به مدرسه بفرستد چون در روستاي اوخي تپه نيزمدرسه اي وجود نداشت بي سواد باقي ماند در دوران نوجواني نبوغ شاعري داشت واز اينكه نمي توانست بنويسد رنج مي برد بهر وسيله اي كه شد حروف الفبا را يادگرفت وشروع به نوشتن  كرد وسپس  به مطالعه كتابهاي مختلف روي آورد بطوري كه با استعدادبالايي كه داشت كتابهاي ابتدايي رابصورت خودخوان مطاله نمودودر سال 1355 بصورت متفرقه امتحان داد وقبول شد ودر سال بعد گواهينامه كلاس پنجم رابطورمتفرقه دريافت كردوبعداز آن دركلاس شبانه راهنمايي ثبت نام نموددر همين دوران با شروع انقلاب اسلامي كلاس هاي شبانه تقريبا تعطيل شده بود با توجه كه به كمبود وسيله نقليه ومسافت طولاني كه روستاي اوخي تپه با شهر داشت ادامه تحصيل براي شاعر ممكن نشد او تاكنون شعرهاي بسياري را درمورد انقلاب اسلامي وشهداي جنگ تحميلي وهمچنين اوضاع اجتماعي تركمن ها سروده است .او4فرزند دارد وعلاوه برزبان مادري تسلط لازم به زبان هاي فارسي ،انگليسي وتركي دارد واكنون بعنوان نماينده شركت حمل ونقل بين المللي در گمرك اينچه برون مشغول به كار ميباشد  شهيدلر شعري است كه شاعردريادواره شهداي جنگ تحميلي بخش داشلي برون بهمن 89 سروده وتقديم به جمعيت حاضرنمود.

 

شهيد لر

حق يولينده ساواشيب قربان بولان شهيدلر                       حوسدارلاري گريان قويب گورمان اولان شهيدلر

ايلين دشماندن قوراب شيرين جانيندان گچيب                   انه يورگين داغلاب آرمان قويان شهيد لر

هرگيدنده خوش ديب گلمانه اميد باغلاب                        اي انه هيچ زاد يوق ديب اولانگ گوني چاغلاب

آيراليق قين بولساده خوش گوليب اوغرين آغلاب              قايداوسيزساواش اديب فدا بولن شهيدلر

اينه اونباش سان گرچك داشلي برون اولكادن                 غانيم لر حيران قويب دشمانلاري طولق ادن

سيزي حق شهيدبيلسن با مخلوقي خلق ادن                      ايل گون سيزه قونيارشريف بولان شهيدلر

اون قهرمان اسلام هوتن دوري كرندن                           قرينداش لاري سوراب دي اولارجبهه گورندن

يايلالاري داغ  صحرا سونگي داغينگ بوريندن               شوندان گيديب ايل اولسي قوراب يوران شهيدلر

دورت قهرمان دورت شهيد دورت دوزالوم اوبادان            قيامت ده آرقا اولار عطا انه بابادان

آژ،قياسي،مهربان،آدمي،شواوبادان                               روحينگزقالقين سين دعا آلان شهيدلر

بوگون شهيدلر يادلاب ايلر يسز ديب گلديلر                     اونباش سولان گل اوچين خاير دغا قيلديلر

شهيدلره با انگيب حرمت نظر سالديلر                           كلي ايران وطن ديب وفات بولانئ شهيدلر

آمان قليچ دييريازسام شهيدلار باراده                              اولالرينگ اسلاگي بي كينه قويسانگ آراده

يالانچيده فرصت آز گيتملي يوق چاره ده                        قرنداش ديدارنا سوساب گوزين يومان شهيدلر

آرديني اوخو

به پايان آمديم دفتر؛ حكايت همچنان باقيست

دوستان، همراهان و هواداران ارجمند؛

سه سال قبل در شرايطي كه تيراختور به مدت 7 سال در باتلاق ليگ دسته اول ايران اسير بود نگاههاي حقارت آميز و شماتت بار جامعه ي فوتبال ايران نسبت به وطن مادريمان را تاب نياورده و با پيوستن به دوستانمان در سايت وزين فنز مادر (Tractorfans.com) عشق و خلوصمان را تقديم به خاك پاك سرزمين مقدسمان نموديم. دوشادوش هواداران و با فعاليت شبانه روزي در فضاي مجازي و بيرون از آن ياريگر تيم محبوبمان جهت حضور در سطح اول فوتبال كشور شديم. تيراختور محبوب آذربايجان با حضور پر تب و تاب خود در ليگ برتر به يكباره نگاههاي از حدقه درآمده ي اهالي فوتبال كشور و حتي جهان را متوجه خود نمود؛ مرزها را شكافت؛ تابوي فوتبال دو قطبي را با صدايي بلند شكاند؛ تمركز رسانه هايي را كه تا دو سال قبل تمامي توجه خود را به سرخابيهاي دردانه ي تهران جلب و جزم نموده بودند به سمت خود كشاند و با وزش سمبل سرخ آذربايجان بر فراز ايران، انقلاب هواداران تيراختور كه بي شباهت به افسانه هاي تاريخي نبود به تحقق پيوست.

پس از گريز تيم از گرداب ليگ دسته اول، در دو فصل پرفراز و نشيب در ليگ برتر نيز بطور شبانه روزي در خدمت آن بوديم. پورتال هواداران تراكتور كه ادامه دهنده ي راه سايت وزين فنز مادر بود در طي زمان تغييرات زيادي را بخود ديد، هزاران نفر را در فضاي مجازي گردهم آورده و موفقيتهاي فراواني را نيز كسب نمود كه تشويقهاي انگيزه بخش هواداران را در پي داشت. گرچه دوست داشتيم كه اعلام خاتمه ي فعاليت سايت با سهيم شدن در شادي تداوم شانس حضور تراكتور در آسيا توأم مي بود اما با وجود مسدود ماندن مقطعي دروازه هاي جهاني بروي سرخهاي آذربايجان افقهاي آينده را برايش بسيار روشن مي بينيم و يقين داريم كه هواداران جاي خالي ما را پر نموده و بيرق سرخ آذربايجان را در عرصه هاي ملي و بين المللي همواره افراشته نگه خواهند داشت.

در روزهاي اخير با اعلام مديريت سايت مبني بر تصميم براي پايان بخشيدن به فعاليتش پيامهاي پرمهر زيادي را از همراهان عزيز دريافت نموديم كه به رغم آنكه خوشحالي مان را از مورد توجه بودن فعاليتمان در پي داشت اما غمناكيم از اينكه پس از سالها فعاليت بي وقفه بدليل مسائل و مشكلات شخصي امكان ادامه ي اين مسير پرپيچ و خم براي ما ميسر نمي باشد علي ايحال اطمينان خاطر داريم كه با تلاشهاي هواداران جاي خالي ما حس نخواهد شد. از دور دست همه ي عزيزان را به گرمي مي فشاريم و در مقابل شما بزرگواران سر تعظيم فرود مي آوريم.

با آرزوي آينده اي روشن براي تيم محبوبمان و سرزمين مقدسمان.

ائل يولوندا چاليشان اللر وار اولسون

يئل ياتار، توفان ياتار، ياتماز تيراختور بايراقي.

ياشاسين تيراختور

ياشاسين آذربايجان

با تقديم احترام

آرديني اوخو