+0 به يه ن
« باني نخستين كودكستان ايران »
كمتر كسي را مي توان يافت كه به نام ميرزا جبار باغچه بان آشنا نباشد و اين به لحاظ شهرت منطقه اي اين دانشمند شهير آذربايجان است كه خدمات بي شائبه ايشان زبانزد خاص و عام مي باشد.
باغچه بان در سال 1364 ه. ش در شهر ايروان متولد شد. در جواني به شغل معلمي پرداخته و با روزنامه « ملانصر الدين » همكاري مي كرد، وي پس از بازگشت به موطن آباء و اجداد خويش، در سال 1303 اولين كودكستان ايران را در تبريز به نام «باغچه اطفال» تاسيس نمود و كلاسي براي تعليم كودكان كر و لال بنيان نهاد و بعدا نظير اين آموزشگاه را در شيراز و سپس در تهران داير نمود. باغچه بان در سال1323 ه .ش مجله زبان را منتشر ساخت. ايشان شاعري توانا و نويسنده اي چيره دست بود كه از وي كتاب هاي متعددي باقي مانده است. باغچه بان بعد از 81 سال خدمت به جامعه در سال 1345 ديده از جهان فرو بست.
(ميرزا حسن رشديه ) به ياد بنيانگذار مدارس نوين در ايران
ميرزا حسن رشديه در محله چرنداب تبريز به دنيا آمد. پدرش حاج ميرزا مهدي تبريزي از روحانيون خوشنام تبريز و مادرش سارا، نوه صادق خان شقاقي بودند.ميرزا حسن را پس از رسيدن به سن رشد به مكتب خانه فرستادند. در همان ماه هاي نخست به سبب هوش و فراست بسيار، خليفه مكتب خانه شد. شيخ مكتب دار، بي سواد و خشن بود، بر شاگردان خود سخت مي گرفت و آنان را آزار مي داد. شاگردان در مكتب خانه مي خواندند:
چهارشنبه كنم فكري / پنجشنبه كنم شادي / جمعه مي كنم بازي
اي شنبه ناراضي /پاها فلك اندازي / چوب هاي آلبالو / پاهاي خون آلو
رشديه كه مي ديد هم شاگردان درس را ياد نمي گيرند و هم شيخ نمي تواند به آن ها بياموزد، به فكر افتاد تا خود به ياري نوآموزان برخيزد. پس هر روز صبح زودتر به مكتب خانه مي آمد و درس را به شاگردان ياد مي داد. در جست و جوي راه هاي نو براي آموزش كودكان ايراني، اين تجربه در آينده براي او بسيار سودمند افتاد.
رشديه پس از آموختن صرف و نحو و فقه و احكام و عربي و ادبيات، پيشنماز يكي از مسجدهاي تبريز شد. آن گاه تصميم گرفت براي ادامه آموزش به نجف برود، اما با خواندن مقاله اي در روزنامه اختر كه شمار ايرانيان با سواد را از هر 1000 نفر، يك نفر ذكر كرده بود، از سفر به نجف چشم پوشيده و به بيروت رفت. در سال 1298 ق./ 1259 ش. در دارالمعلمين آن شهر به فراگرفتن شيوه هاي نوآموزش پرداخت.
در سال 1300 ق./1261 ش. با هدف بنيان نهادن مدرسه به شيوه نو، بيروت را ترك كرد و به سرزمين عثماني رفت. از آموزشگاه هاي نو استانبول، پايتخت امپراطوري عثماني را براي جايگزين كردن آن به جاي روش كهنه آموزش در آموزشگاه هاي نو، ابداع كرد. سپس به ايروان رفت و در سال 1301 ق./1262 ش. نخستين مدرسه به سبك نو را براي كودكان مسلمان قفقاز بنياد نهاد و با شيوه الفباي صوتي خود آغاز به آموزش كرد. كتاب وطن ديلي (زبان وطن) را به تركي چاپ كرد و توانست با روش نو خود، در مدت كوتاهي به نوآموزان خواندن و نوشتن بياموزد. گفته اند كتاب وطن ديلي او تا سال 1917 – 1918 م. / 1296 – 1297ش. در همه مدرسه هاي مسلمانان قفقاز و تركستان كتاب اول ابتدايي بوده است . ناصرالدين شاه در سر راه بازگشت از سفر سوم خود به اروپا، در ايروان ماند و پس از بازديد از مدرسه رشديه، از او خواست براي بنيادگذاري مدرسه هايي به شيوه نو با او به ايران برود، اما كارشكني ها و دسيسه هاي درباريان، نه تنها شاه را از تصميم خود پشيمان كرد، نه تنها شاه را از تصميم خود پشيمان كرد، بلكه سبب شد تا مدرسه رشديه ايروان بسته شود.
پس از ورود شاه به تهران، با تلاش ميانجي گري برخي خيرانديشان و دانش دوستان، رشديه اجازه يافت به ايران بازگردد و در تبريز مدرسه اي باز كند . درسال هاي بين 1305 – 1306 ق./1266 – 1267 ش. نخستين مدرسه همگاني عمومي درمحله ششگلان تبريز باز كرد. كار اين مدرسه يك سال بيشتر به درازا نكشيد . به فتواي پيشنماز محل، مدرسه را بستند دانش آموزان را با چوب و چماق از مدرسه راندند و رشديه ناچار شد شبانه به مشهد بگريزد. شس از شش ماه دوباره به تبريز بازگشت و براي دومين بار مدرسه را محله بازار باز كرد، اما باز هم دشمنان دانش و نوآوري، بيكار ننشستند. سومين مدرسه در محله چرنداب تبريز نيز كار خود را آغاز كرد و بار ديگر با هجوم كهنه پرستان ويران شد.
رشديه مدرسه چهارم را در محله نوبر تبريز براي كودكان نيازمند و تهيدست بنيان نهاد. اين بار شمار شاگردان از هميشه بيشتر بود. مكتب داران از سرسختي رشديه به جان آمدند، نزد پدر رشديه رفتند و به او هشدار دادند براي نجات جان فرزندش رشديه را از ادامه كار باز دارد. باز هم رشديه به مشهد رفت. اما اندك زماني بعد به تبريز بازگشت و پنجمين مدرسه خود را در محله بازار تبريز راه انداخت. شمار فراوان دانش آموزان و استقبال پدران و مادران، اين بار كهنه پرستان و تاريك انديشان را بيش از هميشه خشمگين ساخت . مزدوران آنان به مدرسه ريختند و يكي از دانش آموزان را كشتند.
رشديه اين بار در مشهد مدرسه اي راه انداخت، اما پس از جند ماه مكتب داران سنت گراي مشهد، مدرسه را چپاول كردند و دست رشديه را شكستند. رشديه پس از درمان دوباره به تبريز بازگشت و مدرسه ششم را در ليلي آباد باز كرد. كار اين مدرسه با پشتيباني و همراهي مردم سه سال ادامه داشت. در اين مدرسه كلاسي نيز براي بزرگسالان باز شد كه در مدت 90 ساعت خواندن و نوشتن را به نوآموز مي آموخت. پايمردي و نوآوري رشديه روز به روز بر همراهي مردم با او مي آفزود تا آنكه شبي در تاريكي، با شليك گلوله كهنه پرستان زخمي شد. ديگر هيچ كس ياراي آن نداشت كه خانه خود را براي مدرسه به او واگذار كند.پس رشديه با فروش كشتزار خود، به اجازه علماي نجف، مسجد شيخ الاسلام تبريز را به مدرسه تبديل كرد. در كلاس ها ميز و نيمكت و تخته سياه گذاشت و در ميان كلاس ها، زماني براي تفريح شاگردان در نظر گرفت و چون صداي زنگ مدره به صداي ناقوس كليسا همسان بود و بهانه به دست مخالفان مي داد ناچار شد از زنگ زدن در مدرسه چشم پوشي كند. كودكان هنگام استراحت به جاي زنگ، اين شعر را كه خود رشديه سروده بود، مي خواندند:
الا اي غزالان دشت ذكاوت به بيرون رويد از براي سياحت
و براي بازگشت به كلاس مي خواندند:
هر آن كو پي علم و دانايي است بداند كه وقت صف آرايي است
اين مدرسه نيز با يورش تاريك انديشان بسته شد. درهاي آن را با بيل و كلنگ شكستند و با نارنجكي كه از باروت و زرنيخ ساخته شده بود، ساختمان مسجد را منفجر كردند. رشديه بر آن شد تا آرامش دوباره وضعيت تبريز، از ايران خارج شود و براي ديدار طالبوف به قفقاز و سپس به مصر رفت.
پس از آنكه ميرزا علي خان امين الدوله، به والي گري آذربايجان انتخاب شد، رشديه را به تبريز فراخواند و با ايمان به پشتكار و پايمردي و ميهن پرستي او دبستان بزرگي در محله ششگلان تبريز بنا نهاد. رشديه با پشتيباني و همراهي امين الدوله، كار خود را با خيال آسوده آغاز كرد. به 60 دانش آموز مدرسه كلاه و لباس يكسان پوشاند و به آموزش آنان پرداخت.
وقتي ميرزا علي خان امين الدوله به مقام صدارت عظماي ايران رسي، ميرزا حسن رشديه را نيز به تهران فراخواند. رشديه دوباره در مدرسه به كار مشغول شد. اما بركناري امين الدوله و روي كار آمدن امين السلطان، حقوق او را قطع كردند و پدران و مادران را از فرستادن فرزندان خود به مدرسه بازداشتند. رشديه براي در امان ماندن از دشمني مخالفان به قم رفت و تا آخر عمر در آنجا ماند.
ميرزا حسن رشديه روزنامه هايي به نام مكتب و طهران منتشر كرد كه در آن ها مردم را به مبارزه با ناداني و خرافه و خودكامگي و استعمار فرا مي خواند، اما كار اين روزنامه ها هم به زودي، همانند ديگر روزنامه هاي آزاديخواه به تعطيلي كشيد.
از رشديه 27 جلد كتاب به جاي مانده است، كه كتاب بدايت التعليم، و نهايت التعليم، كفايت التعليم و صد درس از جمله كتاب هاي درسي اوست. در دانش دوستي او همين بس كه روزي در كلاس درس بي هوش شد، پزشك به بالينش آوردند و چون به هوش آمد، پزشك از او خواست به سبب بيماري از آموزش چشم بپوشد. رشديه در پاسخ گفت: چه سعادتي بالاتر از اينكه يك معلم در هنگام كار مقدس تدريس و در سر كلاس درس بميرد مرا در جايي به خاك بسپاريد كه هر روز شاگردان مدارس از روي گورم بگذرند و روحم شاد شود.
ميرزا حسن رشديه در 97 سالگي در قم درگذشت و روي دوش شاگردان مدرسه هاي قم در قرستان نو به خاك سپرده شد
روحش شاد يادش گرامي
ميرزا محمد عليخان در ششم خرداد ماه 1256 شمسي در محله نوبر تبريز متولد شد. وي مقدمات دانش هاي زمان را در مكتب آخوند ملا زين العابدين به پايان رسانيد و بعدها فقه و ادبيات عرب و حكمت و منطق را نيز پيش استادان ديگر و رياضي و نجوم را نزد پدر خود كه جزو رياضي دانان عصر خود بود فراگرفت. وي به زبانهاي فرانسه و انگليسي تسلط كافي يافت و سپس به معلمي پرداخت و در آموزشگاه خود به تدريس علوم طبيعي پرداخت.
كتابخانه تربيت كه در سال 1300 تاسيس شد به كوشش وافر و سعي طاقت فرساي وي انجام شد. در ابتدا نام اين كتابخانه و قرائتخانه بنام « كتابخانه و قرائتخانه عمومي معارف» مشهور، ولي سپس بنام فعلي تغيير نام يافت .
اولين مدرسه دخترانه بنام « ناموس » نيز در سال 1301 شمسي در تبريز به همت شادروان تربيت بنيان نهاده شد. همچنين مدرسه حقيقت در سال1302 شمسي و مدرسه دوشيزگان را كه بعدها نخستين مدرسه دخترانه شد در 1301 شمسي گشود. و خانم هاجر تربيت، عيال ايشان مديريت آن را داشتند. از سال 1307 تا 1309 شمسي شهردار تبريز بود. در اين مدت كوتاه اقدامات اساسي بسياري انجـام داد باغ گلستان كه در محل گورستان گجيل ساخته شده از يادگارهاي اوست. همچنين احداث خيابانهاي فردوســـي، تربيت، خاقاني نيز از كارهاي اوست. در هنگام تصدي رياست فرهنگ آذربايجان مجله « گنجينه معارف » را منتشر مي كرد. همچنين در سال 1281 ه . ش به كمك تقي زاده و اعتصمام الملك مجله اي بنام«گنجينه فنون » را منتشر ساخت. روزنامه « اتحاد » كه جهت سياسي داشت نيز تا چندين شماره به قلم تواناي وي و كوشش وافرش منتشر شد.
محمد عليخان تربيت در دوره دوم مجلس شوراي ملي به نمايندگي مردم تبريز انتخاب شد و اين مرد شريف با علي مسيو همكاري بسيار نزديكي داشت و جزو سران «مركز غيبي» بود. اين مركز هسته اصلي سازمان اجتماعيون عاميون بود.
تربيت در سال 1318 به همراه دوستش عبدالرزاق خان ترور گرديد. از خصوصيات فردي او بايد به پاكدامني، شيرين زباني و خوش بياني و همچنين اخلاق پسنديده اشاره كرد. كتاب « تاريخ مطبوعات ايران » و « دانشمندان آذربايجان » از مهم ترين آثار تربيت مي باشد. او سفرهاي زيادي به باكو، استانبول ، و مصر و اروپا كرد و فعاليتهاي مختلفي انجام داد.
او را بايد يك ركن اساسي در ترويج فرهنگ و تمدن در عصر حاضر و در منطقه آذربايجان دانست
+0 به يه ن
صمد بئهرنگي آذربايجان خالقي اوچون چوخ تانيش و دوغما بير آددير. اوزانلار، شاعيرلر اونون حاققيندا بوللوجا شعر يازميش، موسيقيده سسلنديرميشلر. بئهرنگي قدر ميللي اخلاقلا، ميللي معنويياتلا قايناييب- قاريشان شخصييت بلكه ده عومومييتله هئچ يوخدور. صمد بئهرنگي نين اسرارنگيز اؤلومو ده چوخ ماراقلي بير يئرده گئرچكلشميشدي: آراز چاييندا. آراز چايي آذربايجان ادبيياتيندا نيسگيلين، آيريليغين سيمگه سي كيمي آنلاشيلميش، آنلاديلميشدير. صمد بئهرنگي كيمي گنج بير يازارين آرازدا اؤلدورولمه سي آذربايجان ادبي موحيطي نين دويغوسال قاوراييشيني داها دا دريندن ائتكيله ميشدير. صمد بئهرنگي نين ياشاديغي تاريخده ميللي مسئله ني اؤن پلانا چكن تشكيلات و يا فردلر چوخ آز ايدي. او زامانلار ماركسيست، ايسلام دئوريمجيسي اولماق يايقين ايدي. بئهرنگي نين ان ياخين دوستلاري ماركسيست اولدوقلاري اوچون ياخالانيب اؤلدورولدولر. اصلينده آذربايجان ميللتي ماركسيست- لئنينيست ايدئولوژيلردن چوخ ضرر گؤرموشدور. ان فداكار و جسور گنجلريميز بو منفور ايدئولوژيلر يولوندا حياتلاريني ايتيرديلر. آنجاق هر زامان بؤيوك شخصييتلر تاريخي قاباخلايا بيلميشلر. او زامان صمد بئهرنگي هئچ بير "اينقيلابي" ايدئولوژيلره قاتيلمادان ياراديجيليقلا مشغول اولدو و آذربايجان ميللي ايستكلريني ديله گتيردي. او زامان ميللي مسئله ايله مشغول اولماق داها تهلوكه لي ايدي. ندن؟ چونكو بئهرنگي نين زامانيندا 21 آذر حاديثه سي نين خاطيره لريهله جانلي ايدي. 21 آذرده اؤلدورولن سايسيز اينسانلارين اوغوللاري، قارداشلاري، باجيلاري، نوه لري هله ياسدان تام اولاراق چيخماميشديلار. بو اوزدن ده پهلوي ايستيبدادي اوچون آذربايجان ميللي مسئله سي هر شئيدن تهلوكه لي ايدي. و صمد بئهرنگي بئله تهلوكه لي بير ايشله مشغول ايدي.
بئهرنگي كند- كند، اوبا-اوبا دولاشيب ياشلي قادينلاردان و كيشيلردن دينله ديگي خالق ناغيللاريني كيتابلاشديردي. بو، ائله ايجتيماعي بير اورتامدا (موحيطده) باش وئريردي كي، مكتبلرده آنا ديلينده دانيشان چوجوقلاري، موعلليملري جزالانديريرديلار. بوتون بو چتين دوروما قارشي بئهرنگي ميللي كيمليگين يوكسلمه سي اوچون اينتئللئكتوال ساحه ده فعاليت گؤستريردي. بو ايستك دوغرولتوسوندا بئهرنگي "پارا- پارا" آديندا بير كيتاب يايينلادي. كيتابين آدي چوخ آنلاملي ايدي. بوراداكي "پارا- پارا" سؤزو، دولاييسييلا پارا- پارا بؤلونموش،پارچالانميش آذربايجانا ايشاره ائديردي. كيتابدا آذربايجان شاعيرلري نين شعرلريندن اؤرنكلر وئريلميشدي. بئهرنگي اؤلدورولدوكدن سونرا اونون اثرلرينه اولان ايستك شيددتلندي. بو شيددتلي ايستك ايستر-ايستمز اونون ميللي كيمليك گؤروشونون ده اؤزومسَنمه سينه سبب اولوردو. حتّي بو گون ده ميللي كيمليگيميزين يوكسليشينده صمد بئهرنگي نين كيتابلاري نين چوخ بؤيوك ائتكيسي وار. سادجه اونون اثرلري نين ائتكيسي دئييل، "صمد بئهرنگي" آدي اؤزو-اؤزلوگونده ميللي موباريزه ني چاغريشديرير.
بئهرنگي بير چوخ اثر يازميش. هله ليك اونون "قاراجا باليق" كيتابيني ترجومه ائديب اوخوجولارا سونورام. ندن بو ترجومه يه احتيياج دويدوم؟ باكيدا ياشاديغيم زامان 4 ايل آتاتورك ليسه سينده اؤيرتمنليك ائتديم. آنا ديليندن درس كئچيرديم. سانيرام 5-جي صينيفيندرسليگينه "قاراجا باليق"ي دا سالميشديلار. چوخ قوصورلو و حتّي يانليش و خطالي ترجومه ائديلميش، بئهرنگي نين بعضي گؤروشلري ده تحريف ائديلميشدي. بو اوزدن ده او زامان بو كيتابي گونئيدن گتيرديب ترجومه ائتديم. اؤز ترجومه مي اوشاقلارا اوخودوم. هئچ واخت اونوتمارام كي، ائله هيجانلا اوخوموشدوم بو اثري كي، تنففوس زنگي نين چالماسينا باخماياراق، اوشاقلار اوتوروب دينله مگي ترجيح ائتديلر. كيتابداكي باليق تيمثاليندا رمزلشديريلن قهرمانليقدان هاميسي نين توكلري بيز- بيز اولموشدو.
منجه بئهرنگي نين شاه اثري ائله بو كيتابدير. يقين كي، ياشاسا ايدي، داها بؤيوك اثرلر ياراداجاقدي. " قاراجا باليق" دوغرونو، سونسوزلوغو و روحي بوتونلوگو آختاران بير اينساني خاطيرلادير. بو يولداكي موباريزه ده تجروبه قازانيب اولقونلاشان، ماجرادان ماجرايا آتيلان، بير آن بئله دوغرونو آراماقدان واز كئچمه ين بير اينسان. قارشيسينا تورلو- تورلو جهالت چيخير، حياتيني محو ائدن وحشيلرله قارشيلاشير قاراجا باليق. آنجاق حيات دوغرونو اؤيرنمه يه حسر ائديلميرسه اونون نه آنلامي وار. حياتا آنلام وئرن حركتدير. چونكو حركت ائدركن تجروبه قازانيلير، يئني هدفلر اورتايا چيخير. بئهرنگي چوخ گؤزل تثبيت ائتميش بونو كي، بؤيوك آماج يولوندا سفره چيخاركن، قورخو حيسسي اؤز-اؤزونه يوخ اولور. قورخو حيسسي داها چوخ دورغونلوغون و ذهنين اؤز قارانليغيندا، اؤز دومانليغندا بوغولماسي نين نتيجهسيدير. اوزاق يوللارين يولچوسو اولماقلا، بؤيوك هدفلري نفسده اؤزدئشلشديرمكله قورخو دويغوسوندان قورتولماق مومكوندور. يولچولوق زاماني قورخو فاكتورلاري ايله موباريزه باشلايير و قورخونو يارادان انگللر اوراتادان قالديريلير. نئجه كي، قاراجا باليق اؤز قيلينجي ايله باليق اودان قوشو، باليقلاري يئين ناققاني ايچلريندن وورور. اؤز قيلينجي ايله اونلارين قارنيني ييرتيب و باليقلارين حياتيني تهلوكه دن قورتارير. هامي قهرمان اولماز. قهرمانليق اوچون هونر و كاراكتئر لازيمدير. بير قهرمانين، بير فيكير آدامين حسابينا بير ميللتو بير توپلولوق آزادليغيني الده ائدير. بئله ليكله ده گئرچك حيات هم ده باشقالاري اوچون ياشاماقلا، باشقالارينا آزادليق و سعادت گتيرمكله واساسا ده اوستون و ياراديجي بير كيمليگه قوووشماقلا آنلام قازانير. بئهرنگي "قاراجا باليق" كيتابيندا بو اخلاق آنلاييشيني، بو اخلاق فلسفه سيني ميللته آنلادير، شرح ائدير. كيچيك حجملي بو كيتابدا بؤيوك فيكيرلر و سيرلر يئرلشميشدير. جميعتين، اؤزَلليكله گنجليگين بؤيوك ايده آللارينا و ياراديجيليق ايستكلرينه قارشي اسكي دَيرلرين نئجه ده مانع اولدوغو آنلاديلير. سانكي نيچه نين فلسفه سي چوخ ساده ديلله ايضاح ائديلير. نيچه يه گؤره اوچ نؤوع كاراكتئر وار: 1- اخلاقي و يا جميعتين اسكيدن قالان دَيرلري ايله راضيلاشيب حياتيني چورودن اينسان تيپي. چوغونلوغو (اكثريتي) تشكيل ائدن بو تيپلر هر نؤوع يئنيليگه و دَييشيمه قارشيدير.بونلار اسكي دَيَرلرين اخلاق آنلاييشيني مقبول ساييرلار. جهالتده ياشاماق آيدينليقدا و بيلگينليكده ياشاماقدان داها راحاتدير. تنبللر ان چوخ بونو ترجيح ائدرلر. 2- اؤزگور (آزاد) اينسان تيپي. بو تيپلر جميعتين اخلاق آنلاييشيني قبول ائتمزلر، آنجاق يئني دَيَرلر و يئني اخلاق آنلاييشي ياراداجاق سَوييه ده ده دئييللر. 3- اوستون اينسان تيپي. بو نؤوع اينسانلار اسكي دَيَرلري قبول ائتمه مَكله يئتينمزلر. اونلار هم ده اسكي دَيَرلري دئويريب يئني دَيَرلرين ياراديجيسي كيمي اورتايا چيخارلار. مثلا آتاتورك مين ايلليك عثمانلي-ايسلام تاريخيني دئويريب يئني اخلاق آنلاييشي، يئني حيات آنلاييشيني قوردو.صمد بئهرنگي نين "قاراجا باليق" اثرينده هر اوچ اينسان تيپي ايله قارشيلاشيريق. قاراجا باليق اسكي دَيَرلري ردد ائتديگي اوچون موحافيظه كار دسته اونا قارشي چيخير و حتي اسكي اخلاق سيستئمينين قورونماسي اوغرونا اونو اؤلدورمك ايسته ييرلر (بونلار اخلاقي دسته دير). بير دسته ايسه قاراجا باليغي دستكله يير، موحافيظه كارلارين حيات بيچيمينه قارشي چيخيرلار. لاكين بو دسته ده موحافيظه كارليغين دَيَرلريني اورتادان قالديريب و يئني دَيَرلر اورتايا قوياجاق بيلگي و جسارت يوخدور (اؤزگور دسته). كيتابدا بونلار قاراجا باليقلا جميعت آراسيندا خنثي فعاليتده ديرلر. قاراجا باليق ايسه دوشونجه و جسارت اؤندَري كيمي مئيدانا چيخير. بوتون تهديدلره سينه گرَرَك، يئني دونيا دوزَني قورماق ايسته يير (اوستون و ياراديجي كيمليك). قاراجا باليق بوتون انگللري اورتادان قالديريب، دار معنوي موحيطدن قورتولدوقدان و دنيزه قوووشدوقدان صونرا اؤلوم— حيات حاققيندا يئني دوشونجه لر سؤيله يير: " اؤلوم هر آن مني ياخالايا بيلر. آنجاق من باشارديغيم قدر ياشامالي، اؤلومدن قاچمالييام. يالنيز اؤلومله قارشيلاشا دا بيلرم. اؤنملي دئييل، اؤنملي اولان بودور كي، منيم حياتيم و يا اؤلوموم باشقالاري نين حياتينا نئجه تاثير گؤستره جكدير." بو دوشونجه اوستون كيمليگي اؤز ايراده سي و موباريزه سي ايله قازانميش بير ذئهنييتين اولا بيلر يالنيز. و قاراجا باليق دا اؤزگورلويو اؤز دار قارانليق موحيطينده دئييل، دنيز گئنيشليگينده قازانير. دار معنوي موحيط صونسوزلوغون ايچينده يوخ اولور.
سانكي قاراجا باليق دوغرونو آختارماق اوچون هر شئيدن ايمتيناع ائديب يوللارا دوشن و اؤز روحوندا سفره باشلايان بودا پئيقمبرين سرگوذشتيدير. سانكي حياتيني بوتونو ايله بيلگييه حسر ائدن و دايما آختاريشدا اولان شمس تبريزي نين حيات شكليدير. سانكي بو كيتاب منيم اوچون يازيلميش. نه قدر ده اؤز حياتيملا "قاراجا باليق" آراسيندا بنزرليك وار. بو اوزدن ده بئهرنگي نين اثرلريني چوجوقلوق ياشلاريمدان باشلاياراق دؤنه- دؤنه اوخودوم و منيم ميللي موباريزه يه، فيكيرآختاريشينا قاتيلمامدا ائتكيسي اولان اردملي كيشيلردن بيري ده صمد بئهرنگيدير. صمد بئهرنگي موعلليم ايدي. يئنه ده موعليمدير و ابديا ده بو ميللتين موعلليمي اولاراق قالاجاقدير. من بؤيوك بير غرور حيسسي ايله دئييرم كي، منيم دوشونجه مين، ميللي دويغولاريمين موعلليملريندن بيريسي ده صمد بئهرنگيدير. بو اوزدن ده بو كيتابين ترجومه سي شاگيردين اؤز موعلليمينه اولان تؤحفه سي كيمي آنلاشيلماليدير. سون اولاراق يئنه ده بو كيتابين ترجومه سيني صمد بئهرنگي نين شاگيردلرينه تقديم ائديرم. بو گون اونلارين چوخو آذربايجانين ميللي ايستكلري يولونداموباريزه آپارديقلاري اوچون ايسلامين قارانليق زيندانينا آتيلميشلار. بو ترجومه ني سيزلره سونورام منيم محبوس باجيلاريم، قارداشلاريم.گونتاي گنجالپ15.06.08فينلادييا
چنگيزمهدي پور در سال ۱۳۴۰ در روستاي شيخ حسنلو از توابع شهرستان كليبر در استان آذربايجان شرقي به جهان چشم گشود. وي از كودكي شيفته موسيقي بود و از ......
چنگيزمهدي پور در سال ۱۳۴۰ در روستاي شيخ حسنلو از توابع شهرستان كليبر در استان آذربايجان شرقي به جهان چشم گشود. وي از كودكي شيفته موسيقي بود و از محضر عمويش آشيق عين*اللّه- كه از اساتيد معروف آن ديار بود بهره جست و با ساز قوپوز آشنا گرديد.او به دنبال يادگيري فنون موسيقي در سال ۱۳۵۶ در تهران اقدام به خريدن ساز و نواختن آن و در طول اين سالها ضمن فراگيري آهنگ هاي مربوط به ساز و صنعت عاشيقي ،از تكنيك و هنر جذاب " استاد حسين اسدي "نيز بهره مند گشت.در سال
در سال ۱۳۶۲ در تهران در آموزشگاه موسيقي چنگ ، نتهاي موسيقي را فرا گرفت وجمع آوري، تحقيق و تأليف قطعات نت ها راسرمشق فعاليت هاي هنري خود قرار داد." چنگيز مهدي پور " در سال ۱۳۶۸ به تبريز بازگشت و در محضر " استاد يحيي اسماعيل*زاده " تئوري موسيقي را فراگرفت. در سال ۱۳۶۹ گروه موسيقي دالغا را تشكيل داد و سرپرستي آن را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۷۱ آموزشگاه موسيقي روشن را تأسيس كرد و در كنار تعليم " قوپوز " به تأليف كتاب " مكتب قوپوز" و آموزش علمي آن پرداخت. اين كتاب در سال ۱۳۷۹ چاپ گرديد و پس از آن وي در سال ۱۳۸۳ كتاب آشيق هاوالاري را به چاپ رساند.اين دو كتاب در سطح كشور و "باكو" تدريس مي شود.
مهم ترين فعاليتهاي هنري چنگيز مهدي*پور
* مهرماه سال ۱۳۶۹ اجراي كنسرت براي مهمانان چهاردهمين اجلاس صنايع دستي كشورهاي آسيايي در اصفهان
* مهرماه ۱۳۷۱ شركت در فستيوال دوسلدورف آلمان؛ همچنين اجراي كنسرت در هلند
* سال ۱۳۷۳شركت در فستيوال بين الملي فولكلوريك جهاني در اسپانيا و دريافت ديپلم افتخار ويژه جشنواره
* شركت در جشنواره*هاي دهه فجر سالهاي ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ و كسب مقامهاي جشنواره و ديپلم افتخار
* سال ۱۳۷۵ اجراي كنسرت در شهرهاي مختلف كانادا از جمله مونترآل، ونكوئر و دانشگاه هارتاوس تورنتو
* سال ۱۳۷۶ اجراي كنسرت در اجلاس سران كشورهاي «گروه هشت» در استانبول
* آذرماه سال ۱۳۷۸ شركت در نخستين جشنواره موسيقي مقامي كشور در كرمان و دريافت لوح تقدير و ديپلم افتخار
* سال ۱۳۷۸ دعوت به كشور كلمبيا و اجراي برنامه*هاي مختلف
* سال ۱۳۷۹ اجراي موسيقي در فرانسه
* دي ماه ۱۳۷۹ اجراي مشترك موسيقي تركي ايران و آذربايجان در باكو
* تيرماه ۱۳۸۰ اجراي مشترك موسيقي تركي ايران و آذربايجان به مناسبت بزرگداشت آشيق عدالت نصيب*اُف
* آبان ماه ۱۳۸۰ اجراي موسيقي در كنگره بزرگداشت استاد محمدحسين شهريار در تركيه
* سال ۱۳۸۲ اجراي موسيقي در كنگره بزرگداشت استاد محمدحسين شهريار در تركيه
* تنظيم و اجراي موسيقي متن فيلم «ساراي» به كارگرداني يداللّه صمدي
* فروردين ماه ۱۳۸۴ اجراي موسيقي در نمايشگاه EXPO ناگوياي ژاپن
* آذر سال ۱۳۸۷ سرپرستي كنسرت گروه دالغا در تالار بزرگ كشور واقع در ته
بيوگرافي مختصر
1340 تولد در روستاي شيخ حسينلو از توابع شهرستان كليبر .
اولين استاد آشيق عين اله مهدي پور ( عمو ) .
1355 شروع نواختن ساز (قوپوز) .
1360 آشنايي با استاد حسين اسدي و بهره مندي از تكنيهاي ايشان .
1362 فراگيري آموزش تئوري موسيقي در آموزشگاه موسيقي چنگ تهران .
1368 نقل مكان به تبريز و تدريس در آموزشگاههاي موسيقي چنگ و استاد سليمي .
1369 همكاري با اركستر راديو و تلويزيون تبريز به رهبري استاد سليمي (به دعوت خوداستاد) .
1369 تشكيل گروه دالغا به سرپرستي چنگيز مهدي پور.
1369 اولين كنسرت گروه موسيقي دالغا براي مهمانان چهاردهمين اجلاس صنايع دستي كشورهاي آسيايي در شهر اصفهان .
1370 شركت در جشنواره موسيقي كشوري (دهه فجر) و كسب ديپلم افتخار ، لوح زرين ، عنوان تكنواز برگزيده .
1370 شركت در فستيوال موسيقي دوسلدروف آلمان و نيز اجراي كنسرت در همان تاريخ در كشور هلند .
1371 تاسيس آموزشگاه موسيقي روشن .
1373 شركت در فستيوال موسيقي بين المللي فولكولوريك جهاني در كشور اسپانيا و دريافت افتخار ويژه جشنواره .
1374 شركت در جشنواره موسيقي كشوري (دهه فجر) و كسب مقام برتر و ديپلم افتخار گروهي .
1375 كنسرت در دانشگاه " هارت هاوس " تورنتو در كشور كانادا به دعوت دانشگاه "هارت هاوس" و كنسرت در شهرهاي
مونترال و ونكووئر.
1376 شركت در فستيوال كشوري و كسب ديپلم افتخار و عنوان تكنواز برگزيده .
1376 كنسرت در اجلاس سران كشورهاي گروه هشت در استانبول تركيه .
1376 آهنگسازي و تنظيم و اجراي موسيقي متن فيلم " ساراي" به كارگرداني يداله صمدي .
1378 شركت در فستيوال موسيقي شهر كرمان به صورت گروهي و كسب مقام برتر و ديپلم افتخار .
1378 كنسرت در شهرهاي مختلف كشور كلمبيا .
1379 كنسرت گروهي به دعوت استانداري شهر اوزاكاي ژاپن و كنسرت تكنوازي در شهر اوزاكا و توكيو .
1379 كنسرت در كشور فرانسه .
1379 كنسرت گروهي در كشور آذربايجان و دريافت ديپلم افتخاراز مجمع آشيقهاي آذربايجان .
1380 كنسرت گروهي در كشور آذربايجان به مناسبت بزرگداشت استاد آشيق عدالت نصيب او.
1380 كنسرت گروهي در كنگره بزرگداشت استاد شهريار در شهرآنكارا كشور تركيه .
1381 كنسرت گروهي در كشور آذربايجان .
1381 دريافت لوح تقدير بهترين آهنگساز از طرف داوران در دهمين جشنواره كشوري توليدات راديو و تلويزيون .
1382 كنسرت گروهي در كنگره بزرگداشت استاد شهريار در شهر آنكارا كشور تركيه .
1383 كنسرت گروهي در جمهوري خودمختار نخجوان .
1384 كنسرت گروهي در نمايشگاه " EXPO" ناگوياي كشور ژاپن .
1384 آهنگسازي و اجراي موسيقي متن فيلم "ماه كامل" به كارگرداني آقاي ناجي .
1385 كنسرت گروهي در سالن فولارمونياي در كشور آذربايجان .
1386 كنسرت گروهي به دعوت موسسه " Södra tatrin" درشهرهاي استكهلم ، مال مو ، گوتنبرگ كشور سوئد و اجراي
گروه در همان تاريخ در كشورهاي دانمارك و آلمان .
1387 كنسرت گروهي در تالار بزرگ وزارت كشور
1388 شركت در جشنواره آشيقها در كشور تركيه .
" تاليفات "
1379 كتاب "مكتب قوپوز " جلد اول .
كتاب پژوهشي در مورد "آشيقهاي قديم و جديد" بنا به درخواست سازمان ميراث فرهنگي .
1383 كتاب " آشيق هاوالاري" .
" كاستها و سي دي ها "
1372 آلبوم موسيقي حماسي آذربايجان به درخواست حوزه هنري تهران .
1376 كاست " سئوگي " (اجراي كانادا)
1383 كاست و سي دي هاي " يانيق كرمي ، سالامات قال ، ائل باغچاسي " .
1385 سي دي تصويري " سئوسه مني " .
1387 سي دي صوتي وتصويري " ساري گلين " .
بهنگام حمله اكراد اهالي جز قمه و چاقو وسيله اي براي دفاع نداشتند خان بابا نقشه اي كشيده و با چند نفر قرار بر دفاع از روستا مي گذارند.
خان بابا با خنجري در جلوي قهوه خانه ي محل تردد اكراد نشسته و حالت گيج و منگ بخود مي گيرد تا جلب توجه نكند.
اكراد دسته جمعي وارد قهوه خانه مي شوند و تفنگهاي خود را بيرون قهوه خانه بصورت هرمي بهم تكيه مي دهند.
طبق قرار قبلي شاگرد قهوه چي كتري آبي برداشته و با مشاهده غفلت اكراد بر روي آتش مي ريزد و چون دود همه جا را مي گيرد با داد و قال اسلحه ها را بغل كرده و مي گريزد.
اكراد در پي تفنگها به بيرون هجوم مي آورند كه خان بابا در ميان دود با خنجر خود هر پانزده نفر را كشته و اهالي را مسلح مي كند.
آوازه اين شجاعت تا مدتي از حمله اكراد مانع مي شود.
بعدها خان بابا بخاطر شرارتهايش تحت تعقيب دولت قرار مي گيرد كه به اربيل عراق مي گريزد و پس از مدتي مخفيانه به روستا بازمي گردد كه اهالي مخفيگاهش را نشان ژاندارمري داده و در تيراندازي متقابل خان بابا كشته مي شود
+0 به يه ن
متولد: تبريز - محله شتربان در تاريخ 1331.2.8
يكي از بهترين بازيگران تبريز و حتي اذربايجان كه كارهاي بسيار زيبا و ارزشمندي از خود ارائه كرده است كه سوابق كاري او همه چيز را به خوبي خوب به نمايش مي گذارد .
سوابق هنري:
آغاز فعاليت هنري با نمايشهاي راديويي _ سال 1351
اولين كار تلويزيوني «مريض و عزرائيل»_ 1356
بازنشسته صدا و سيماي مركز آذربايجان شرقي _ 1383
همكاري با مراكز ديگر صدا و سيما
همكاري با مركز صدا و سيماي مركز آذربايجانغربي
تله فيلمها:
چلّه قارپوزي ـ آنسوي عشق ـ انصافلي تاكسي چي ـ ديش آريسي ـ حق ورمز ـ جوزفعلي ( بئله دي يا بئله ديري) ـ چاغرلمامش قوناق ـ ياري قازاندي ـ هامبورسوني ـ ايكي سلطان
سريالها:
آنا _ ارثيهي عمه خانم _ بلوك 55 _ باجناق ها (1 و 2) _ آتا ـ آخر مهلت _ گروه 20 _ نه دئميشم بئله بخته
تله تئاتر: مريض و عزرائيل
فيلم سينمايي:
ساراي (كارگردان: يداله صمدي) _ شوكران (يداله نوعصري) _ مطرب
نمايش صحنهاي:
بل بشور _ ثبت نام _ مدرسه غير انتفاعي ـ علي آباد ـ ارثيه ـ ديش تاجري ـ ميليونرلر
جوايز:
_ دريافت ديپلم افتخار بعنوان بهترين بازيگر نقش مرد از جشنواره توليدات صدا و سيماي مراكز استانها_ 1385
_ دريافت ديپلم افتخار براي بهترين بازيگر مرد از تله فيلم (ايكي سلطان)_ 1386
_ ديپلم افتخار براي عنوان بهترين بازيگر مرد از سريال (آنا)_ 1388
_دريافت تنديس براي عنوان چهره برتر استان_ 1388
+0 به يه ن
نصيرددين توسي 1201-جي ايل 18 فئورالدا همدان شهريندئ آنادان اولموشدور.ايلك تحصيليني آتاسيندان آلميش، سونرا همدان و توس شهرلرينده دؤورونون تانينميش عاليملري نين - ايبن سينا و بهمنيارين داوامچيلاري نين يانيندا تحصيل گؤرموشدور.آلديغيي هرترفلي و درين بيليكلر محمدي آز بير واختدا علمي موحيطده مشهورلاشديرير.هله گنج ياشلاريندان اعتيبارن او، بير سيرا حؤكمدارلارين ديقتيني جلب ائدير.30 ياشيندا ايكن كوهيستان ايسمايليلري نين رهبري ناسيرددين مؤحتشم اونو سارايينا قوناق چاغيرير و گنج عاليمدن اخلاق باره ده كيتاب يازماسيني خواهيش ائدير. 1235-جي ايلده نسيرددين توسي سونرالار اونا دونيا شؤهرتي گتيرن و بير چوخ ديللره ترجومه اولونان مشهور اخلاقي ناسيري اثريني تاماملايير.
آنجاق كيتاب حؤكمدارين خوشونا گلمير و توسي حبس اولوناراق، ايسمايليلرين الچاتماز داغ زيروه لرينده يئرلشن الموت (قارتال يوواسي) قالاسينا آپاريلير. او، بورادا سورگون حياتي كئچيرير. قصردن چيخماق حوقوقو اليندن آلينميش توسي ايسمايليلرين يانيندا كئچيرديگي 12 ايلدن بير قدر آرتيق مودتده دؤزولمز معنوي سيخينتيلارينا باخماياراق، بير نئچه علمي اثر يازا بيلير. عاليم 1242-جي ايلدئ مشهور شرحول-ايشارات (بو الي ايبن سينا نين ايشارات آدلي فلسفي ريساله سينه شرحلر) اثريني تاماملايير. 1253-جو ايلدئ چينگيز خانين نوه سي هولاكو خانين ياخين شرقه يوروشو باشلايير. اونون قوشونلاري فتحولونماز ساييلان ائلئموت قالاسيني دا توتور، نسيردديني و ديگر عاليم مهبوسلاري آزاد ائديرلر. نسيرددين هولاكو خانين شخصي مصلحتچيسي تعيين اولونور. ائله ايلك گونلردن نسيرددين هولاكو خانين بير چوخ واجيب سياسي تدبيرلري نين حياتا كئچيريلمه سينده مسئوليتي اؤز اوزرينه گؤتورور.اؤز دؤورونون بير چوخ عاليملري كيمي، نسيرددين توسي ده علمين موختليف ساحه لريني دريندن منيمسه ميشدي. اونون قلميندن چيخان يوزدن آرتيق جيدي اثر علمين آسترونومييا، رياضيات، فيزيكا، تيبب، فلسفه، ائتيكا، منطيق و ديگر ساحه لرينه هسر اولونموشدو.بونونلا بئله نسيرددي نين يارادجيليغيندان آسترونومييا و رياضيات اوزره تدقيقاتلار خوصوصي يئر توتور.
توسي بو ساحه لرده آپاريلميش يگيرميدن آرتيق اوغورلو آراشديرمانين مؤليفيدير. رياضياتا هسر ائتديگي اثرلر يالنيز عربجه، آسترونومييا اوزره تدقيقاتلاري ايسه هم فارس، هم ده عرب ديللرينده يازيلميشدير. توسي رسدخانا قورماق حاقيندا چوخدان فيكيرلشيرميش. باغداد آلينان كيمي، نسيرددي نين هولاكو خاندان ايجازه ايسته ييب، ايشه باشلاماسي دا بونو ثوبوت ائدير.
بير ايلدن ده آز بير مودتده او، رسدخانانين تيكيله جگي يئري موعينلشديرير، عئيني زاماندا آسترونوميك جيهازلار حاضيرلايير، موختليف شهرلردن بورادا ياراديلاجاق كيتابخانا اوچون قييمتلي كيتابلار گتيردير و رسدخانادا آراشديرمالار آپارماقدان اؤترو دونيانين بير چوخ اؤلكه سيندن عاليملر دعوت ائدير. توسي اؤزو زيجي-ايلخاني آدلي اثرينده بو باره ده بئله يازير: هولاكو خان اطراف ويلايتلردن آسترونوميك موشاهيده لر آپارا بيلن عاليملري چاغيرماغي طلب ائتدي: دمشقدن موويدددين اورديني، موسولدان فخرددين ماراغاييني، طيفليسدن فخرددين ايخلاتيني، قزويندن نجمددين دبيرانيني. ديگر قايناقلاردان ايسه دؤورون ان تانينميش عاليملريندئن قوتبددين شيرازي، شمسددين شيرواني، جمالددين از-زئيدي بوخاري، فاو مون-چي و ديگرلري نين ده ماراغا رسدخاناسيندا چاليشديقلاري مئلوم اولور. رسدخانانين تيكينتيسي 1259-جو ايلده ماراغا شهري نين قربينده كي تپه نين دؤشونده باشلانير. نسيرددين رسدخانا بينالاري نين لاييهلشديريلمه سينده و آسترونوميك جيهازلارين قورولماسيندا شخصن ايشتيراك ائدير.
گوركئملي آسترونوم و كونستروكتور مويييدددين اوردي ايله بيرليكده اونلار رسدخانادا بئش يئني، بير او قدر ده كؤهنه كونستروكسييالي آسترونوميك جيهاز قوراشديريرلار. يئني كونستروكسييالاري عاليملرين اؤزلري ايشله ييب-حاضيرلايير. بوندان باشقا ماراغا رسدخاناسيندا بير سيرا آسترونوميك مسله لرين حلي اوچون ضروري ساييلان، همچنين تدريس مقصديله ايستيفاده اولونان يئر و گؤي قلوبوسلاري دا حاضيرلانيردي. اوردي نين اوغلو محمد طرفيندن حاضيرلانميش گؤي قلوبوسلاريندان بيري بيزيم گونلره قدر چاتميش و حال-حاضيردا درئزدئنده ساخلانير. رسدخانانين نزدينده 400 مين كيتاب ساخلانان كيتابخانا و بو علمي مركزي كادرلارلا تجهيز ائتمكدن اؤترو مكتب فعاليت گؤستريردي.
ماراقليسي بوراسيندا ايدي كي، رسدخانادا موسلمانلارلا بيرگه خريستيانلار، بودديستلر، نئستوريانلار و ايودايستئر ده چاليشيردي. بونلار توركلر، فارسلار، عربلر، مونقوللار، چينليلر، گورجولر، تاتارلار، يهوديلر و ديگر ميلتلرين نوماينده لري ايديلر. توسي نين تيكديرديگي رسدخانا اؤز حجمينه گؤره شرقين بوتون مشهور رسدخانالاريني گئريده قويور. ماراغا رسدخاناسيندا چاليشان امكداشلارين علمي فعاليتي و آسترونوميك موشاهيده لري ايلخانيلرين آسترونوميك جدوللري آدلانديريلان كوللئكتيو اثرين يارانماسينا گتيريب چيخارميشدي. نسيرددين توسي دونياسيني 1274-جو ايلده 25 اييوندا باغداددا دييشميش و اورادا جامئ مسجيدينده تورپاغا تاپشيريلميشدير.
اونون اوچ اوغلو اولوب: اصيلددين حسن، فخرددين احمد و صدرددين الي. نسيرددين اؤلدوكدن سونرا اوچونجو اوغلو اوزون مودت رسدخانايا رهبرليك ائتميشدير.
بهروز دهقاني متولد ۱۳۱۸ در شهر تبريز، فرزند يك خانواده فقير كارگري بود. پدرش مثل مليونها نفر از مردم زحمتكش ميهن ما كار ثابتي نداشت و زندگي خانواده خود را با اشتغال به كارهاي گوناگون ميگذراند. كارگري در كارخانه نخ ريسي، چاه كني، ميرابي، فعلگي، خرده فروشي از جمله اين مشاغل بود. بهروز در بزرگي خاطره روزهائي را بياد ميآورد كه از صبح تا شب روشنائي آفتاب را نميديد زيرا همراه پدر به چاه كني ميرفت و در عمق چندين متري زمين پا به پاي پدر كار ميكرد. فقر و زحمت بي پايان از آغاز عمرش، نقش آموزگاري را داشت كه در شناساندن واقعيات جامعه به او ياري كرده بود. پدر در عين بيسوادي از آگاهي سياسي برخوردار بود. در وقايع سالهاي ۲۵ _۲۴ و تشكيل فرقه دموكرات در آذربايجان و بعد از يورش وحشيانه نيروي دولتي و كشتار مبارزين، خانه كوچك پدر پناهنگاهي براي مبارزين كه از دست سربازان فرار كرده بودند محسوب ميشد. بهروز با شركت در كار پدر روز به روز با واقعيات خشن و سختي كه زندگي خودش و مليونها مردم را فرا گرفته بود بيشتر آشنا ميشد. كم كم پدر در اثر پا درد شديد از كار افتاده شد و نتوانست خانواده هشت نفري آنها را سرپرستي كند. به اين خاطر بهروز دهقاني با وجود استعدادش و علاقهاي كه به ادامه تحصيل داشت، مجبور شد در ۱۶ سالگي ترك تحصيل كند و براي به عهده گرفتن نقش فعال تر در تأمين معاش خانواده، شغل معلمي را انتخاب نمايد. براي اين منظور در دانشسراي مقدماتي تبريز نام نويسي كرد. به غير از بهروز، صمد بهرنگي و كاظم سعادتي نيز در دانشسرا دوره آموزگاري ميديدند، اين سه دوست خيلي زود با هم جوش خوردند و به زودي سه رفيق جدا نشدني گشتند. از اين ببعد زندگي بهروز دهقاني با زندگي اين دو پيوند خورد.
بعد از اتمام دوره دانشسرا بهروز كه ۱۸ سال بيشتر نداشت معلم روستاهاي آذربايجان شد. در طي تدريس او و صمد بهرنگي به تحقيقات راجع به روستاهاي اطراف نيز ميپرداختند و روستاگردي يكي از برنامههاي منظم آنان بود. بعضي از گزارش هائي كه آنها از ديدار از روستاها نوشتهاند در مجموعه مقالههاي صمد بهرنگي به نام مشترك صمد و بهروز به چاپ رسيدهاست. گزارشي كه بهروز دهقاني در باره روستاهاي قره باغ نوشتهاست از جمله اين تحقيقات است.
بهروز دهقاني به زبان انگليسي تسلط داشت، تا حدي كه يك مترجم خوب بشمار ميآمد. از او ترجمههاي بسياري بجا مانده كه بعد از شهادتش با نام مستعار «بهروز تبريزي» منتشر ميشود. كتابهاي افسانههاي ايتاليائي اثر ماكسيم گوركي و زندگي و آثار «شون اوكيسي» نويسندهٔ ايرلندي از ترجمههاي بهروز دهقاني است. با فعاليتهاي او و صمد بهرنگي در تبريز روزنامهاي به نام «مهد آزادي آدينه» منتشر ميشد كه بسياري از ترجمههاي بهروز در آن بچاپ ميرسيد. قسمتي از فعاليتهاي ادبي آنها صرف ياد گرفتن فني زبان تركي، دستور زبان آن، ادبيات كتبي و شفاهي آن ميگرديد. بهروز دهقاني و صمد بهرنگي براي جمع آوري ادبيات شفاهي آذربايجاني (فولكلور آذربايجان) به دور افتاده ترين روستاها سفر ميكردند و ساعتها پاي صحبت پير مردهاي ده نشسته قصه و ترانه و باياتي (دو بيتي) جمع ميكردند و نتيجه تحقيقات خود را در روزنامه مهد آزادي يا روزنامههاي نيمه مترقي علني به چاپ ميرساندند. رفقا با بعضي از روشنفكران كه نفوذ و اعتبار در اين روزنامهها كسب كرده بودند دوستي داشتند و اين دوستان صاحب نفوذ چاپ آثار آنها را به سادگي پذيرا ميشدند. يكي از تأليفات ارزنده صمد بهرنگي و بهروز دهقاني در اين زمينه افسانههاي آذربايجان است كه در دو جلد تنظيم شد.
بن بست سياسي كه همه نيروهاي مبارز در اواخر دهه ۴۰ به آن رسيده بودند، روي محفل مترقي و فعال اين رفقا نيز اثر گذارد، منتها اين بن بست اثر منفعل كننده روي آنها باقي نگذاشت، بلكه راه خروج از بن بست بوسيله صمد بهرنگي در كتاب «ماهي سياه كوچولو» مطرح گشت. كتاب «ماهي سياه كوچولو» ضرورت مبارزه مسلحانه پيشاهنگ، ضرورت از جان گذشتن و فدائي بودن را عنوان كرد«:… مهم اينست كه زندگي يا مرگ من چه اثري در زندگي ديگران داشته باشد» (نقل از كتاب ماهي سياه كوچولو). كتاب ۲۴ ساعت در خواب و بيداري نيز از آرزوي بدست گرفتن مسلسل سخن ميگويد: «… دلم ميخواست مسلسل پشت شيشه مال من باشد» (نقل از كتاب ۲۴ ساعت در خواب و بيداري) و درست بعلت همين آمادگيهاي ذهني، بهروز دهقاني از اولين نفراتي بود كه به سازمان چريكهاي فدائي خلق پيوست و نفراتي چون عليرضا نابدل، اشرف دهقاني، كاظم سعادتي، محمد تقي زاده و اصغر عرب هريسي اعضاي ديگر شاخهٔ تبريز چريكهاي فدايي خلق ايران بودند.اين سازمان چندين عمليات چريك شهري را با موفقيت اجرا كرد. و در حمله به كلانتري ۵ تبريز و مصادره مسلسل نگهبان آن بود كه بهروز دهقاني در آن شركت فعال داشت. بعد از اين عمل پير مرد زحمتكشي از اهالي تبريز ميگفت: «گرفتن مسلسل از پاسبان به منزله گرفتن قلم از دست شاه است». هزارها افسوس كه صمد بهرنگي زنده نبود تا در مصادره مسلسل كلانتري تبريز شركت كند و آرزويش را تحقق يافته ببيند.
بهروز دهقاني در ارديبهشت ماه ۱۳۵۰ دستگير شد.
حماسه پرشكوه زندگي او پس از دستگيري به اوج خود رسيد. دشمن زبون بر اين باور بود كه با بكارگيري انواع و اقسام شكنجه ها قادر خواهد گرديد تا رفيق بهروز را كه مملو از عشق به خلق و كينه از دشمنان بود را به زانو در آورد. امّا فرزند دلاور توده هاي ستمديده، تمامي ابزار و آلات شكنجه هاي دشمن را به سخره گرفت و تا پاي مرگ، در حفظ اسرار خلق دربندش پايدار ماند. خلق هاي قهرمان ايران هرگز چنين رشادت ها و جانبازي هاي فرزندان دليرش را از يادها نخواهند بُرد و نام بهروز و بهروزها در صفحات پُر فراز و نشيب تاريخ مبارزات ضد امپرياليستي خلق هاي ميهن مان حك شده است. وي پس از تحمل يازده روز شكنجه، هنگاميكه جدارههاي كليههايش از شدت ضربات مشت و لگد پاره شده و قلبش به سختي آسيب ديده بود با لبان فروبسته و مشتان گره كرده شهيد شد.
در باره بهروز در كتاب حماسه مقاومت آمده است:
«در زندگي گذشته، ما به رفيق بهروز به علت داشتن خصوصيات انقلابيش عشق ميورزيديم و او را بيش از حد دوست داشتيم. شادي ما موقعي بود كه رفيق بهروز را پيش خود ميديديم. بخاطر دارم كه چطور وقتي ضربه مخصوص در زدن او را ميشنيديم، خوشحالي چهره مان را فرا ميگرفت و با يك جست و با شوق فراوان بطرف در ميدويديم. رفيق بهروز كسي بود كه تمام نيازهاي زندگي ما را چه مادي و چه معنوي برآورده ميكرد. او راه انقلاب، راه رهائي نهائي تودهها را از قرنها اسارت در مقابل چشمانمان ميگشود. و بما ميآموخت كه چگونه بايد اين راه را تا آخر با استواري و ايمان بپيمائيم. او در هر فرصتي هر چند كوتاه، برايمان از ماركسيسم حرف ميزد. آن هم با چه زبان سادهاي و در مقابل يك سئوال كوچك ما چه با اشتياق و حوصلهٔ تمام از مسائل مختلف صحبت ميكرد. هيچ حركت، هيچ حرف رفيق بدون ارتباط با هدف مقدس زندگيش نبود. معتقد بود كه حتي به مادر پير و بيسواد هم ميشود ماركسيسم تعليم داد. بهمين دليل هر وقت فرصت دست ميداد، اين كار را ميكرد. چه فراوان مثالهاي تركي بلد بود كه در آنها قوانين ديالكتيك به صورتي ساده بيان شده بود. و خود شعارهائي بودند بس مهيج: بولانماسا، دورولماز» («تا دگرگوني صورت نگيرد، زلاليت بدست نميآيد). و مثال: ال چك ميين ال چكمز، گرك جان چكه دردي, شعاري بود كه هميشه آنرا بيان ميكرد. مفهوم آن بفارسي چنين است:»رهروي راستين هرگز از رهروي نماند، مشكلات را بجان بايد خريد…”
يادش گرامي و راهش پُر رهرو باد
( ال چك مي ين ال چكمز , گرك جان چكه دردي )
(ياشاسين ازاد ياشايان اينسانلاري )
